Ailt ó Irisí an Phléaráca
Eagarfhocal na hIrise
Ní thuigimid luach ruda go mbíonn orainn scaradh leis nó go bhfeicimid é ag feo os ár gcomhair. Nuair a bhí timpeallacht ghlan shláintiúil againn, níor smaoinigh mórán againn ar a tábhacht. Mar gheall ar truailliú agus baol a scriosta,…
Todhchaí na Gaeltachta: Tuar agus Tairngreacht
Le tamall anuas níl áireamh ar na leabhair, na h-ailt is na tuarascálacha arbh í a dteachtaireacht chomónta go bhfuil an Ghaeilge ag cúlú agus ag meathlú chomh tréan, tapaidh sin sna ceantair Gaeltachta nach féidir a rá le siúráil go…
’I'll Never Go Back Now!’
Tá fiche bliain de mo shaol caite agam sa i nGaeltacht Chonamara agus Árainn, agus tá súil agam cibé saol atá i ndán dom a chaitheamh inti freisin. Cé go mbíonn ar shagairt dul san áit a gcuirtear iad, tuigeann formhór na n-easpag anois…
Raidió na Gaeltachta : Saor-Raidió Chonamara
Tá aithne agam ar fhear áirid a bhíodh ag dearbhú go síoraí dom i dtús na bliana 1969 nach raibh i gcaint faoi raidió Gaeltachta a bhunú ach caint gan chéill agus gurb éard a bhí le déanamh ó cheart feabhas a chur ar líon na gcláracha…
An Béaloideas agus an Pobal
Tá Gaeltacht na Gaillimhe ar cheann de na ceantair is tréine inar bailíodh béaloideas, rud a thugann le fios go raibh saibhreas thar an ngnáth ag baint leis an oidhreacht thraidisiúnta sa taobh seo tíre. Le céad bliain anois sa cheantar, tá…
Agallamh le Mícheál Ó Móráin
Chaith Micheál Ó Móráin 17 mbliain ar Chomhairle Chondae na Gaillimhe mar chomhairleoir de chuid Fhianna Fáil do thoghcheantar Chonamara. Níor sheas sé sa toghchán deireanach don Chomhairle Chontae. San agallamh seo le Peigí Ní Chonghaile,…
Beartla Breathnach as Scríb, Camus
Ba as Scríb, Beartla Breathnach, nó Beartla Pheter Jainín mar a b'fhearr aithne air. Bhí sé pósta le Nain Mháire Bhán agus bhí deichniúr clainne acu. Ba fear é Beartla a raibh cáil bainte amach aige mar lúth-chleasaí. Is ag caitheamh…
An Bád Mór
Ó chathair na Gaillimhe go Ceann Léime tá tuairim 250 míle de chósta, go leor de ina chuanta beaga agus móra, go háirithe ó Chuan Chasla siar. As an gcósta seo, d'fhás An Bád Mór agus a ghaolta, an ghleoiteog, an leath-bhád agus an…
Teach Mór na bhForbacha: 1585-1936
De réir pholasaí Surrender and Regrant Éilís 1 - Banríon Shasana (1558–1603) - ghéill Murchadha na dTua Ó Flatharta ó Chaisleán Achaidh an lúir in Uachtar Ard agus Ruairí Ó Flaithearta ó Chaisleán Mhaigh Cuilinn (seanathair an údair…
Geasa an Fhéileacáin
I mí Aibreán na bliana seo, cuireadh tús le tionscnamh nua drámaíochta don óige nuair a tháinig Seán Ó Coisdealbha ó Mhuintearas agus Trevor Ó Clochartaigh ó Na Fánaithe le chéile chun cúrsaí drámaíochta don óige a phlé.…
Cóilín Pheadar Shéamais
Cúig bhliana a bhí caite i Meiriceá ag Cóilín Pheadair Shéamais nuair a tháinig sé abhaile an samhradh seo caite. Bhí sé féin agus a bhean bailithe anonn ó phós siad. An fáth is mó ar imigh siad, nach raibh an oiread airgid acu agus a…
Cas Amhrán 1991
Cóilín Phádraic Shéamuis (Pádraig Ó hAoláin): Ó saolaíodh tú is mairg a rá,/Go raibh an long anonn i ndán duit,/Bhí sé romhat de shíor go mbeifeá lá,/I measc na n-imirceánach/Tá long ag dul anonn inniu,/A Chóilín Phádraic…
Filíocht Phobail Chonamara - Inné agus Inniu
(Bunaithe ar Léacht a tugadh ag Éigse an Spidéil 10 Bealtaine 1991). Tosaíonn mo scéal le file Conamaraíoch de chuid na haoise seo caite, Colm de Bhailís, leis an saothar filíochta a d'fhág sé le hoidhreacht againn, agus lena cheantar…
Muintearas: An Togra Oideachais Gaeltachta
Tá Muintearas, an Togra Oideachais Gaeltachta, bunaithe anois ó 1980. Is i gCeantar na nOileán i gConamara a bhí an togra lonnaithe agus ag feidhmiú ar dtús, ach tá imeachtaí an togra leathnaithe anois chuig ceantair eile i gConamara Carna,…
Sgorach Ghlionnáin (sliocht as Peadar Chois Fharraige)
Sé an áit a raibh Sgorach Ghlionnáin curtha faoin uamhain talmhan san áit ar a dtugtar Glionnán air, i bhfoisceacht trí mhíle do Chuan Chasla. Sgailp Ghlionnáin a tugtar ar an bpoll a raibh an Sgorach ina chónaí ann. Nuair a thiocfá i…
An Spidéal agus Plougrescant na Briotáine
B'íontach an tógáil chroí a bhain leis an radharc a bhí romhainn nuair a ghluais an bus go réidh mall trí shráidbhaile beag Plougrescant na Briotáine chomh fada le Hall an Bhaile - bratach na hÉireann agus na Briotáine ar foluain os cionn…
Séamas C- as na Minna
Foilsíodh an t-alt seo i dtús san iris Tuairisc a bhíodh á fhoilsiú ag Gluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta, le linn na seachtóidí. Shíleamar gur mb'fhiú é a fhoilsiú arís.
Caoineadh na Mairbh i gConamara
Céard atá i gceist le caoineadh na marbh? Deir Séamas Ó Catháin, an t-údar béaloideasa, go raibh an nós seo - caoineadh a dhéanamh - os cionn an mhairbh le fáil i mbeagnach gach tír ar domhan agus gur nós é atá an-sean ar fad. Deir sé…
Ar Aistear na gCuradh Linn
Hugó Ó Ciardha, Scoth Peileadóra as Carna. “Is dóigh gurb é Hugó Ó Ciardha an chéad pheileadóir as Gaeltacht Chonamara a ghnóthaigh bonn Chraobh Shinsir Peile na hÉireann le Gaillimh. Chuir roghnóirí an chontae sonrú san ógfhear…
An Dá Cheann
Nuair a bhíodh scéal á scaipeadh ar fud na tíre uilig m.sh. an Tír Naofa fadó, deirtí go raibh sé á leathadh ’ó Dan go Beer-sheba’. Siad sin dhá cheann na tíre ó thuaidh agus ó dheas. Mar a chéile san ‘talamh beannaithe’ abhus…
Eisimirce: Taithí Ros Muc
Níos luaithe i mbliana d'fhoilsigh Gníomhaíocht ar Bhochtaineacht i nGaillimh gearr leagan de thuarascáil taighde ar an imirce i gCondae na Gaillimhe. Niall Farrell a scríobh an tuarascáil seo Eisimirce...Éagóir lnleigheasta – Taithí na…
Eagarfhocal 1992: Raidió na Gaeltachta - Faoi Bhláth nó ag Meath?
‘Is maith ann Radió na Gaeltachta. Sin é an rud is fearr a d'fhéadfaí ar á fúithi. Agus ní beag mar mholadh é, go háirid nuair a chuimhníonn tú ar an méid rudaí ar an saol seo nach bhféadfá a rá gur maith ann iad…’
Cruinniú na mBád i mBrest/Douarnenez
Maidin bhreá ghrianmhar a bhí inti nuair a chrochamar na seolta ar an Mac Duach i gCinn Mhara ag triall ar an bhFrainc agus cruinniú na mBád thall i mBrest. Is maith is cuimhin liom Colm Ó Maoilchiaráin agus é ag plánáil an halmadóir nua…
500 Bliain tar éis Columbus
I mbliana tá An Bhreasail mar atá an chuid eile de thíortha Mheiriceá Theas ag comóradh ‘500 Bliain d'aimsiú an domhan nua’, agus scaipeadh na Críostaíochta go dtí ilchríocha eile. Ba mhaith le go leor againn gur ócáid nó ceiliúradh…
Seán Chóilín Ó Conaire (1913-1991)
Thíos ar shochraid Dhiarmaidín Uí Shúilleabháin i gCúil Aodha a bhí go leor de phobal Éigse na hÉireann nuair a scaip an scéala go raibh Seán Chóilín Ó Conaire as Ros Muc, fonnadóir cáiliúil eile, caillte freisin. Níorbh ionann is…
Seandálaíocht Chonamara
Go dtí le fíor-ghairid ceapadh gur taobh tíre sceirdiúil, neamh-thorthúil a bhí i gConamara gan aon suíomhanna seandálaíochta ann. lad sin a bhí ann ceapadh nach raibh aon tábhacht ag baint leo. Shíl na húdair nár chónaí mórán…
Logainmneacha: Dianghá le Cruinneas
Ó tosaíodh ag cur ainmneacha na mbailte in airde ag ceann chuile bhóithrín sa taobh seo tíre tá an-suim múscailte i logainmneacha. Gné fíorthábhachtach den stair áitiúil í seo agus ó tharla gurb ea níor mhór a bheith an-chúramach go…
Campas - Idir Inis Oírr agus Enez Eusa na Briotáine
'Séard a chiallaíonn an focal éigin 'campas' láthair nó suíomh ollscolaíochta. Is gluaiseacht Campas Eorpach Imshaoil a bunaíodh sa bhliain 1990 i tíortha an Chomhphobail. Tá sé mar aidhm aige grúpa scoláirí tríú leibhéil ó…
Éamon a Búrc - ag cur síos ar ghábhadh a ndeachaigh sé tríd ar an bhfarraige
Sliocht as bailiúchán de scéalta ón seanchaí Éamon a Búrc arbh as an Aird Mhóir, Carna dhó. Tógadh an scéal seo as bailiúchán a chuir Peadar Ó Ceannabháin in eagar agus a d’fhoilsigh an Clóchomhar i 1983. Deirtear linn gur tharla an…
Níl sibh ceart agus níl sibh sibhialta!'
I 1969 dhúisigh Gaeltacht Chonamara. Thosaigh daoine ag eagrú, ag gearán, ag éilimh a gcearta, ag agóidíocht in aghaidh lucht údaráis, ag labhairt amach ar a son féin. Tarraingíodh aird go náisiúnta ar fadhbanna na Gaeltachta, ó thaobh…
Maitiú na Tamhnaí (1847-1923) - Diansaothraí agus Scoth Seanchaí
Ba i nDoire Luanaigh, baile atá ag bordáil ar thrí mhíle soir ó shráidbhaile an Spidéil, a rugadh agus a tógadh Maitiú Ó Curraoin nó Maitiú na Tamhnaí, faoi mar a thugtaí air. D'réir mar instear ba fhear scolbánta crua fáiscthe é le…
Meitheal Forbartha na Gaeltachta: Clár Leader i bhfeidhm sa Ghaeltacht
I samhradh 1991 tháinig os cionn 100 grúpa pobail, comharchumainn, coistí pobail le chéile i gcomhar le Roinn na Gaeltachta, Údarás na Gaeltachta agus Ollscoil na Gaillimhe chun an grúpa Meitheal Forbartha na Gaeltachta a bhunú.
Féinrialtas ar Mhanainn
Chaith mé féin, an bhean agus na gasúir seachtain ar Oileán Mhanainn le gairid. Áit spéisiúil le haghaidh saoire é gan dabht ar bith ach ní ar sin is mó a bhí aird agamsa, tá faitíos orm, ach ar chomh suimiúil agus atá an t-oileán ó…
Fear na Curaighe a Chuaigh go Tamhain
Sliocht as an leabhar Peadar Chois Fharraige – bailiúchán de sheanchas a thóg Seán Mac Giollarnáth ó Pheadar Mac Tuathalláin. Ba as an Teach Mór, Cois Fharraige, do Pheadar Mac Tuathalláin ach chaith sé an chuid is mó dá shaol ina…
Tógáil Curraigh sa Bhriotáin
Nuair a tugadh cuireadh dom a bheith páirteach i Brest 92, an taispeántas báid traidisiúnta is mó ar domhan, bhí an-ríméad orm. Bhí mé le currach a thógáil mar chuid de na céadta imeachtaí a bhí eagraithe don ócáid.
Cill Chiaráin
Sliocht as an leabhar Conamara Theas - Áit agus Ainm, aistriú Gaeilge a rinne Liam Mac Con lomaire ar Mapping South Connemara le Tim Robinson (foilsithe ag Coiscéim, £5).
Eagarfhocal 1993: 'T na G? - Tá lucht na gcúpla focal ag fáil réidh dhó'
Beidh sé an-deachair ag an Rialtas dul siar ar an ngeallúint a tugadh maidir le bunú seirbhís teilifíse trí Ghaeilge. Tá dhá thuarascáil ag an Aire Michael D. Higgins, ó thús Mheán Fómhair. Níl a fhios ag an bpobal céard atá sna…
Ros na Rún - freagra Sheosaimh Uí Chuaig ar alt Antoine Uí Fhlatharta san Irish Times
Duine dínn féin é Antoine Ó Flathara. As Leitir Mealláin eisean. As Áill na Brún ar an taobh eile den chuan mise. Mar dhuine a chuir go láidir in aghaidh £300,000 d'airgead an Údaráis a chur isteach i 'Ros na Rún ' agus mar dhuine a…
Muintearas & Euroform: Caomhní Scileanna Oidhreachta agus Forbairt Thurasóireacht Chultúrtha
Cuireadh tús leis an gclár traenála ‘Caomhnú Scileanna Oidhreachta agus Forbairt Thurasóireacht Chultúrtha’ faoi scáth Mhuintearais, an Togra Oideachais Gaeltachta í Mí Deireadh Fómhair 1992. Tá an clár airgeadaithe ag Ciste Euroform…
'Can you tell me where is Greenhill?'
Can you tell me where is Greenhill? a d'fhiafraigh an fámaire Poirtingéileach díom an lá cheana. There is no such place around here a deir mé féin leis. But the address of my Bed and Breakfast...." ag taispeáint ainm teach lóistín dom i…
An tÉireannach 1934-37: Páipéar in Aghaidh Stuif
Deir údair mhóra gurb é Inniu an chéad nuachtán seachtainiúil Gaeilge a dhírigh ar chúrsaí nuachta seachas ar ghnóthaí na Gaeilge. Ach bhí páipéar eile ann roimhe, a foilsíodh i mBaile Átha Cliath gach uile Shatharn ó Mheitheamh 1934…
Cinegael: Fiche Bliain ag Fís
Seanscoil an Chnoic i gCois Fharraige, a úsáideadh mar stiúideo nuair a bhí Bob Quinn ag déanamh an scannán Caoineadh Airt Uí Laoghaire i 1974. Ba é an chéad scannán drámaíochta Éireannach ó deineadh The Dawn sna triochadaí. Ní…
An Tónaí agus Brannelly
Tá dhá inseacht ar scéal agus seacht rá ar amhrán, deirtear. Tá, a mh'anam, agus níos mó ná dhá inseacht ar scéal na mbád mór i gConamara. Chuir mé romham scéal An Tónaí a bhreacadh síos chomh maith agus a b'fhéidir liom. Tá seans…
Lúb an Mhartello
Níos luaithe i m bliana d'fhoilsigh Cósta Chonamara sraith leabhráin a thugann cuntas ar shiúlóidí éagsúla sa gceantar. Sa sliocht seo thíos déantar cur síos ar ghnéithe áithride de stair Ros a' Mhíl a bhfuil iarsmaí de le feiceáil…
Colm de Bhailís - File Leitir Mealláin
Ba mhaith liom léargas a thabhairt ar scéalaí, ar stairí ar fhear ceirde, ach thar aon ní eile, ar fhile. B'é an Piarsach féin a dúirt, gur rugadh Colm de Bhailís, ar an dara lá de mhí na Bealtaine 1796, i Leitir Mealláin - oileán mara…
Ar Aistear na gCuradh Linn 1993
Ó tharla go bhfuil an iománaíocht faoi réim i gContae na Gaillimhe arís téann Séamas O Cualáin siar ar bhóithrin an smaointe agus bualann le sean-bháireoir a thuill clú agus cáil dó féin is dá chontae.
An tÚdarás, Rialtas Áitiúil & Teorainneacha na Gaeltachta
Tá baol mór ann i gcónaí go mbeidh toghchán an Údaráis coinnithe siar go dtí mí an Mheithimh seo chugainn, go rithfear iad ar an lá céanna leis an toghchán Eorpach agus dá bhrí sin, nach mór an aird a bheas ag na bpobal trí chéile…
Eagarfhocal 1994: Buailte gan Nuachtán Gaeltachta
Tá sé deich mbliana ó shin ó foilsíodh an chéad eagrán den pháipéar seachtainiúil Anois. Bheartaigh Roinn na Gaeltachta i 1984 an deontas a bhaint den dá pháipéar Ghaeilge Inniu agus Amárach, a bhíodh ann ag an am agus tugadh an…
Teallach Ainnín: Scéim Tithe na nAosach ar an gCnoc
Tugann go leor daoine Tithe Foyle orthu ach Teallach Ainnín an t-ainm ceart atá orthu. Is gearr anois go mbeadh daoine socraithe go compórdach isteach iontu. Scéim tithe don aosach atá iontu, do dhaoine atá amach sna blianta ach ag a bhfuil…
Toghchán 1969
‘Táimse ag seasamh mar neamhspléach mar go bhfeictear dom go bhfuil an pobal thiar - agus muintir na tuaithe i gcoitinne - rómhór faoi bhois ag polaiteoirí a bhfuil a gcéad dílseacht ag dul do pháirtithe polaitíochta, in áit iad a bheith…
Damhsa ar an Sean Nós
De réir a chéile tá an damhsa ar an sean nós ag fáil aitheantais. Dúradh gur chuir Riverdance, an damhsa le linn Chomórtas Amhránaíochta Eurofíse sex ar ais i ndamhsa traidisiúnta. Aithníodh san lrish Times go bhfuil stíl damhsa Mhichael…
Toghchán Údarás na Gaeltachta 1994 - Na Boscaí Vótála
Toghchán Údarás na Gaeltachta 1994 - Na Boscaí Vótála.
Amárach: Nuair a labhair Fintan Coogan Béarla agus é ag speecháil sa Spidéal
Bhíodh toghcháin go minic ann i dtús na hochtaidí agus an rialtas dhá athrú chomh minic is a d'athrófá léine. Dúisíodh conspóid teangan in Amárach le linn an fheachtais don tarna toghcháin i 1982 nuair a cuireadh i gcló an litir seo ar…
An Focal Pléaráca - céard a chiallaíonn sé?
Cé go bhfuil cáil ar na Gaeil mar dhream spóirtiúil spraíúil, is minic a théann siad i muinín na bhfocal iasachta agus iad ag caint ar chúrsaí caitheamh aimsire. Iasachtaí is ea craic, géim, spraoi, teidhm agus pléaráca féin, dar liom.…
Oscailt Féile na gCurachaí, An Spidéal 1994
Ní feasach mé fhéin go bhfaca mé riamh agus mé ag éirí suas i mo ghasúr aon rásaí, ná aon gheallta curachaí ná báid mhóra thart ar cheantar Chois Fharraige le linn m'óige. Ní shin le rá nach raibh neart acu ann. Bhí agus go leor…
An Royal Mail-Car
Is iomaí duine a fuair marcaíocht ar charr a'phosta, nó ar an Mail, sna tríochadaí nó sna ceathrachadaí. B'fhéidir nach raibh an bus ag dul an bealach, nó, má bhí fhéin, nach raibh an t-am feiliúnach, agus ar ndó, ní mórán carr a…
Pádraig 'Ac Coisdeala ón Spidéal: Gael Dílis, Sárbháireoir, Ilcheardaí, Cainteoir is Ceoltóir Cumasach
Ba i mBaile an Dónalláin i bhfoisceacht leathmhíle de shráidbhaile an Spidéil a saolaíodh Pádraig 'Ac Coisdeala (Peait Sheáin Tom), duine de na Gaeil ba dhílse dár chuir cos i mbróig riamh. Chuir sé suim i ngach ar bhain le saíocht…
Gaelcheol Tíre ó Chonamara
Tá sé 20 bliain o craoladh An Damhán Alla leis an ngrúpa Na Cloigne Folmha ar Raidió na Gaeltachta don chéad uair. B’é An Damhán Alla an chéad cheann de amhráin nuachumtha Chonamara a eisíodh ar cheirnín agus mar adeir Mícheál Ó…
Oíche Áirneáin Scoil na hAirde Móire
Seo an tuairisc a thug Seosamh Ó Cuaig ar Raidió na Gaeltachta do Mháirtín Jaimsie ar an oíche áirneáin i Scoil na hAirde Móire, Cill Chiaráin, anuraidh le linn Pléaráca Chonamara. Beidh oíche áirneáin aríst ann i mbliana ar an…
An Capall
Go dtí gur tháinig an pinsean amach ag tús an chéid seo ní raibh aon tábhacht ag baint le dátaí ag na gnáth-daoine. Choinnigh siad comhaireamh ar am le tarlú mór éicínt a lua leis – Oíche na Stoirme Móire, Bliain Bhalfour, Bliain an…
Na Súilleabháin Chróga as Uachtar Ard
Tá a fhios ag an saol Fódlach faoi ‘Bhliain na bhFrancach’ agus tráchtar go minic i gConamara ar ‘Bhliain an Bhrosna’ ach tá bliain eile fós nár cheart go Ghaeil na Gaillimhe ligean i ndearmad choíche agus sin í an bhliain 1945 ar a…
Amhráin Tom a tSeoige
Is dóigh gur féidir a rá gur beag lá nach bhfuil amhrán nó dhó a chum Tom a tSeoige le cloisteáil ar an Raidió. Cloisfidh tú iad, ar maidin is sa tráthnóna, ar chláracha faoi bháid is faoi churachaí, agus is deacair clár iarrataisí a…
Comharthaí Bóthair na Ceathrún Rua
Nuair a sheol Liam Mac Com Iomaire clár Phléaráca Chonamara ’94 in Óstán Chois Fharraige le gairid, rinne sé gearán láidir faoi na comharthaí bóthair ata crochta ag Comhairle Contae na Gaillimhe sa gCeathru Rua.
Comhairle Pobail Nua i gCeantar na nOileán
Tá Comhairle Pobail nua bunaithe i gCeantar na nOileán ó thús an tSamhraidh. Ag cruinniú poiblí a bhí i halla Thír an Fhia ar an 25 Iúil 1994, ghlac an pobal a bhí i láthair le moltaí bhí curtha le chéile ag grúpa oibre a bhí tagtha…
Peigín agus an Scorach
Chonaic os cionn 3,500 an gheamaireacht a scríobh Joe Steve Ó Neachtain, Peigín Leitir Móir agus an Scorach níos túisce i mbliana. Pléaráca – an Scéim Ealaíon Pobail atá dhá airgeadú ag an Combat Poverty Agency faoi scéim Horizon agus…
Turas na Breataine Bige
Mí Iúil chuaigh grúpa ceoltóirí, amhránaithe agus damhsóirí ar an sean nós ó Ghaeltacht Chonamara go dtí an Bhreatain Bheag le páirt a ghlacadh i Cnapan – féile mór ceoil. Bíonn grúpaí ó na tíortha Ceilteacha ar fad páirteach sa…
Am agus Tráth: Ag Leanacht an Réalt Eolais
Taobh amuigh de scoil Ros a’Mhíl an oíche cheana bhí beirt againn ag breathnú suas ar an spéir bhreá réaltógach. ‘Nach breá a bhreathnaíonn an chamchéachta’, a deir mé féin, ‘agus an méid réalta atá i mBealach na Bó Finne.’
Arran for a Holiday. A Fortnight's Experience in the Heart of the Gaeltacht.
I Meán Fómhair 1914 foilsíodh tuairisc bhreá fada ar an gClaidheamh Solais – páipéar seachtainiúil a bhíodh ag Conradh na Gaeilge ag an am – faoin teideal Arran For a Holiday. Seo cúpla sliocht as an dtuairisc sin.
Ros Muc
Is ceantar álainn aoibhinn Gaelach é ceantar Ros Muc. Síneann an paróiste ó Úraid, an Teach Dóite, síos don Léim, ó dheas go Leitir Mucú, isteach go Muiceannach, anoir go Siléar agus Ros Cíde. Blianta ó shin bhí paróiste Leitir Móir…
Louis Marcus
Duine de mhór-scannánadóirí é Louis Marcus. Craoladh sraith spéisiúil leis ar an dteilifís níos túisce i mbliana faoin teidil The Irish Condition. I measc na nithe a bhí faoi chaibidil sa tsraith bhí ceist mhór na Gaeilge. In agallamh…
Atlantean
Tá sé deich mbliana ó rinne Bob Quinn Atlantean, an sraith doiciméide a cheistigh rud a dúradh linn ar scoil faoi ár gCeilteachas. Ghlac na scoláirí beagnach ar fad leis gur tháinig na Ceiltigh chugainn ón Eoraip agus gur shocraigh siad…
Súil le Leader 2
Sna seachtaine tá amach romhainn déanfaidh go leor grúpaí forbartha tuaithe iarratais ar Chlár Leader 2 ina gceantair riaracháin. Ta Meitheal Forbartha na Gaeltachta ag riaradh Leader, clár forbairt tuaithe an Aontais Eorpaigh sa Ghaeltacht ó…
Eagarfhocal 1995: Míchothramaíocht Forbartha i gConamara/Fórum Ghaeltachta de dhíth
Ag an am seo den bhliain is cúis dóchais do lucht na Gaeilge an dea nuacht faoi Ghaelscoileanna nua ag oscailt ar fud na tíre. Is breá an rud é go bhfuil an oiread sin éilimh ag lucht na gcathracha agus na mbailte móra ar oideachas tré…
An Ghaeltacht i mBliain an 2000 - Pobal nó Ionad Oidhreachta?
‘Ní shílim fhéin go bhfuil aon ghá a dhul i bhfad leis an díospóireacht áithrid seo, maidir leis an bhliain, bliain an 2000. Sílim go mba leor a bheith ag éisteacht le pobal lnis Oírr ag an Aifreann inniu, ag freagairt an Aifrinn go…
Blúiríní Eolais foi Chamus
Rugadh Lady Dudley, nó Rachel Gurney mar a bhí uirthi, i Keswick i Sasana. Bhí a hathair ina Lord Lieutenant ar Éirinn, ina Chathaoirleach ar an Royal Commission on Congestion agus ina Governor General san Astráil. Bhí aithne ar Lady Dudley mar…
Agallamh le Seosamh Ó Cuaig
C.) Céard iad na haidhmeanna a bhí agat ar Bhord an Údaráis mar Ionadaí Pobail? F.) Is dóigh gurbh í an aidhm a bhí agamsa i gcónaí tuilleadh cumhachta a bhaint amach don Ghaeltacht agus féachaint leis na rudaí a theastaigh ón dream as…
Seán Mac Giollarnáth (1880-1970)
Cé gur chaith sé cuid mhór dá shaol, mar aturnae agus mar ghiúistís ins na cúirteanna i gCondae na Gaillimhe, is féidir a rá gur fearr aithne atá ar Sheán Mac Giollarnáth, mar bhailitheoir béaloidis, agus mar fhear a scríobh faoin…
Dónall Ó Colchúin
Rugadh agus tógadh Dónall Ó Colchúin ar an gCeathrú Rua. Fuair sé a oiliúint i gColáiste Iarlfhlatha, Tuaim agus ansin i gColáiste na hOllscoile, Gaillimh. Bhíodh suim i gcónaí aige i scríbhneoireacht agus i gcumadóireacht, ach ba mhó…
Agallamh le Bob Quinn
Scannánadóir a bhfuil cónaí air i gConamara ó 1970, chaith sé a phost buan le RTÉ in aer i 1969 agus tá sé anois ceapaithe ar Údarás RTÉ. San agallamh seo le Bríd Ní Chartúir nochtann Bob Quinn a chuid smaointe ar RTÉ, ar Chonamara…
An Mhaighdean Mhara
Tá difríocht mhór amháin idir an Mhaighdean Mhara agus aon cheann eile de bháid mhóra Chonamara. Sí an t-aon bád mór í atá déanta ag an gclann a bhfuil sí acu fós - clann Mhic Dhonnchadha nó clann Johnny Jimmy Pheaitsín as an…
An Turas Aniar
Ar an Satharn 16 Meán Fómhair, fágfaidh rothaithe An Spidéal ag 9.00 ar maidin le taisteal go Ráth Cairn. Tá an turas seo á dhéanamh ag muintir Ráth Cairn agus a gcairde mar chomóradh 60 bliain ar bhunú Ghaeltacht Ráth Cairn.
Cuairt ar fhéile cheoil Cnapan i bhFfostrosol na Breataine Bige
Fearacht Raiftearaí nár lig an tairscint ar cairde nuair a fuair sé an cuireadh go Baile Uí Laoi, nuair a d'iarr Pléaráca ormsa an mbeadh suim agam a theacht leo go Ffostrosrol na Breataine Bige, thoiligh mé ar a dhul. Bhí an-cháil cloiste…
Tá an Teilifís ag Teacht: Agallamh le Cathal Goan
Labhair Bríd Ní Chartúr le Cathal Goan, Ceannasaí TnaG le gairid. Phléigh siad na ceisteanna a bhíonn dhá gcur ag an bpobal maidir leis an tseirbhís nua teilifíse tré Ghaeilge, a bheas a cheanncheathrú i mBaile na hAbhann.
Céard é Cunús?
Ní fios cén chéad duine a raibh an oiread sin drochmheasa ar a comharsa aige gur cunús a thug sé air. Focal coitianta anois é cunús (conús an litriú caighdeánach) i gcaint Chonamara, cé go mba rí-annamh sa litríocht é go dtí gur…
Slán le hInis Meáin
Ar an gcéad Domhnach de mhí Iúil, 1970 a chéadsheol mise go hlnis Meáin. Ba é an chéad uair ar fharraige mhór an Atlantaigh mé. Bhí mé i mo bhliain dheireannach sa choláiste ársa Má Nuad, agus mé ar bheagán Gaeilge. Bhí tuairim…
Caitheamh Aimsire na nDaoine sa Seansaol
Sciotar Uisce nó Sceidíní: Cluiche deas simplí é seo a d'imrítí cois farraige áit a bhfuil neart leacóg nó Ieicíní. D'imreodh páistí, cailíní is buachaillí, fir is mná an cluiche agus bhíodh an-tóir air le linn na huaire breá –…
Cuairt ar Bhéal Feiriste
Thaisteal grúpa beag ó Phléaráca go Béal Feirste an chéad dheireadh seachtaine de mí Lúnasa. Bhí Féile an Phobail ag tosnú in Iarthar Bhéal Feirste. Turas eolais a bhí ann, le seans a thabhairt do dhaoine ó Chonamara eolas agus aithne a…
Leader II: Agallamh le Ivan Mac Philip
Tá Clár Leader II don Gaeltacht réidh le tosnú. Céard é Leader? Céard tá Leader ag iarraidh a bhaint amach? Cén cineál togra a fhaigheann cúnamh airgid tré Leader? Cén caoi ar féidir cúnamh a fháil ó Leader? Chuaigh Úna Ní…
Uachtarán nua an Conradh
Toghadh Gearóid Ó Cearbhalláin ina Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge mí Bealtaine seo caite. Béal Feirsteach go smior é Gearóid, lán le fuinneamh agus smaointí. B'é a bhí ina eagarthóir ar Lá, an páipéar Gaeilge seachtainiúil a…
Cóilín Phádraig Shéamais ag dul go Sasana
Tá an gheamaireacht Cóilín Phádraig Shéamais a scríobh Joe Steve Ó Neachtain do Phléaráca, le taisteal go Londain sa bhFómhair. Léireofar Cóilín Phádraig Shéamais ar an Domhnach 29 Deireadh Fómhar, in lonad na nGael (The Irish Centre)…
Aimsiú nó Ionradh?
Sa mbliain 1992 comóradh ar fud Mheiriceá Theas 500 bliain ó aimsiú na h-ilchríche sin. Bhí a mhacasamhail céanna de chomóradh san Madre Patria, an Spáinn agus an Phortaingéil. Deir an stair oifigiúil linn gur aimsigh na Spáinnigh…
Meaircín agus Joe Clochartaigh
Meaircín agus Joe Clochartaigh, na saorbháid ó Mhaoinis, le model den bád deireannach a thógadar, An Meaircín Joe. Beidh borradh iontach ag tíocht faoi tógáil bád aríst i gConamara de bharr Scéim Eorpach, atá ceadaithe do Chumann…
Máirtín Mhichael Labhráis Breathnach - An Fear Deireannach ar Inis Eilte
Tá sé ráite gur Fia nó Eilc an chiall atá leis an bhfocal Eilte. Tá carraig taobh thoir don oiléan ar a nglaotar Carraig Léim na hEilte. Níl ar an oileán ach teach amháin, ach tá ballaí thoir i lár an oileáin agus is dócha go raibh…
Eagarfhocal 1996: Freastal na Meán Gaeilge ar phobail na Gaeltachta
An mhí seo chugainn seolfar dhá mheán nua i gConamara – an stáisiún nua teilifíse TnaG agus An Nuachtán - páipéar nua Gaeilge. Fáiltíonn muid ó chroí rompu agus molann muid misneach na ndaoine atá ag tabhairt faoin dá mheán nua.…
An Meiricean Mór
‘Seol, seol, a Mheiricean Mhóir/'Spáin do chuid siúil do Tom Deáirbe/Nach bhfuil siad dá rá nach bhfuil do mháistir de bhád/Le fáil a'ainn anseo i gConamara. Cúpla líne as amhrán breá Tom a' tSeoige faoi cheann de bháid mhóra…
Ceol agus Ceoltóirí, Ceoláin agus Ceoltóirí
Seo thíos sliocht as léacht a thug Joe Steve Ó Neachtain do Chumann Mherriman i mbliana.
An Sean-Nós agus an Nua-Nós
Is ceist le cur céard is brí le sean-nós? Is ceist freisin ná céard is nua-nós ann? Is furasta míniú a thabhairt ar nua nós, b'fhéidir. Is minic go ndéantar iarracht sean-nós a mhíniú nuair a bhíonn comórtaisí sean-nóis ar siúl…
Some Mother's Son
'lt just goes to show,' a dúirt an Bhean mheasúil sa slua ag déanamh ar an doras amach ón Town Hall, 'that it wasn't worth it.' Ag an bpremiere Éireannach de Some Mother's Son a bhíomar, scannán déanta ag Terry George bunaithe ar an Stailc…
Filíocht Chaitlín Maude
Chuir an tAthair Séan Ó Donnchú Caitlín Maude i gcosúlacht le duine a chuaigh amach ar an bhfarraige ard, i gcurach beag a cuid samhlaíochta, go ndeachaigh sí ag iascaireacht agus gur thug sí ar ais climín álainn dánta a bhfuil…
Graceville
Ag déanamh staidéir ar obair an Land League i gConamara a bhí mé nuair a fuair mé amach gur tugadh slua mór daoine as Conamara siar go Minnesota os cionn céad bliain ó shin, gur caitheadh amach ar na prairies iad agus gur dúradh leo a bheith…
Búir na Scéime
Scéim Fostaíochta Pobail an Phléaráca a bhain an príomh duais i rannóg na timpeallachta do Thionscnaimh Pobail i Réigiún an larthair. Ba aitheantas an duais ar an obair mhór atá déanta ag lucht na scéime le bliain anuas. Is comórtas é…
An Stáisiún Ginte Leictreachais i Scríb
1957 osclaíodh an stáisiún ginte leictreachais i Scríb, Ros Muc, Conamara. Móin a d'úsáidtí ann le leictreachas a ghiniúnt. Ag an am ba fhreagra é ar an dífhostaíocht agus ar an imirce a bhí ag bánú Chonamara, chomh maith le ceantair…
Scoth Peileadóra as Carna ar lár
Ar an dara Domhnach deiridh de mhí Iúil seo caite d'fhuadaigh an bás uainn Hugó Ó Ciardha a raibh cónaí air le fad i mbaile mór an Longfoirt. Faoi mar is eol dá lán ba ón mbaile seo a thiomáineadh sé bus paisinéirí le C.I.É. go…
Pléaráca sa mBriotáin
Mar thoradh ar iarratas ar Chiste Eorpach le teangacha mionlaigh a chur chun cinn, fuair Pléaráca roinnt airgid le déanaí le oibriú in éindí le Ar Vro Bagan - compántas drámaíochta a oibríonn tré Bhriotáinis. Tá Ar Vro Bagan lonnaithe i…
Tigh Pheadair Mhóir ar an mBánrainn
‘Ach cá bhfuil Tigh Pheadair Mhóir mar sin?’ - ceist a chuirtear go minic orm nuair a luaitear na hoícheantaí áirneáin a bhíonn ar siúl i gcaitheamh na bliana sa teach ósta ceann tuí sin ar an mBánrainn. ‘Siar díreach ó chros…
Eagarfhocal: Aire na Gaeltachta Gan Ghaeilge/Ní Neart go Cur le Chéile
Is mór an masla don Ghaeltacht go bhfuil Aire Gaeltachta roghnaithe ag Bertie Ahern nach bhfuil a dóthain Gaeilge aici le déileáil le pobail na Gaeltachta ná le pobal labhartha na Gaeilge, trí mheán na Gaeilge. Ní raibh gíog ná míog as na…
Éamonn Ó Cúiv, T.D. - Agallamh
Achoimre ar agallamh a thug Éamonn Ó Cuív T.D. do Dhonncha Ó hÉallaithe, tús Meán Fómhair. Labhraíonn sé faoi na cúraimí atá air mar Aire Stáit sa Roinn Ealaíon, Oidhreacht, Gaeltacht agus Oileáin; faoin méid atá leagtha amach aige…
Tús le obair atógála Scoil Sailearna
Le cúpla mí anuas tá tús curtha le hobair atógála ar sheanscoil Shailearna sna hAille in lndreabhán. Comharchumann Shailearna atá i mbun na hoibre. Tá sé i gceist ag an gComharchumann lonad Pobail agus lonad Oidhreachta, a chur ar fáil ann…
Bad Chonroy: An St. Patrick
Is dóigh gur cuid den draíocht í, an neamh-chinnteacht a bhaineann le go leor de bháid mhóra Chonamara - cén bunús a bhí acu, cé rinne iad, cén bhliain, cé dhó ,cén áit, céard a tharla dóibh agus mar sin de. í eisceacht ar bith í…
Vox Pop ar TnaG
Is mór i gceist an Vox Pop ar Nuacht TnaG. D'iarr Máire Áine Ní Chuaig de roinnt daoine i measc chuile aoisghrúpa i gConamara cén barúil a bhí acu faoin stáisiún nua.
Séipéal Chamuis - céad bliain slánaithe aige
Tá 100 bliain slánaithe ag Teach Pobail Chamuis. Ba ar an 15 Lúnasa 1897 a beannaíodh séipéal nua i gCamus, agus bhí an méid seo a leanas i gcló in Irisleabhar na Gaeilge, mí Iúil 1897.
Drong nua de Dhamhsóirí Sean-nóis Chonamara
Fearacht réigiúin eile sa tír, tháinig scoth na n-ealaíontóirí tradisiúnta amach as Conamara. Ba ceardaithe ar dhamhsa tradisiúnta Chonamara leithéidí Mháirtín Beag Ó Gríofa, Phádraig Cháit Bhreathnach agus an cuairteoir féiltiúil…
Damhsa an Cháca
Ó tháinig ann do Phléaráca Chonamara tá aird faoi leith dírithe ar dhamhsa ar an sean nós sa Ghaeltacht seo agus is léir go bhfuil borradh nua tagtha i suim an phobail trí chéile sa ghné seo den traidisiún. Sa chomhthéacs sin, b'fhéidir…
An Claidheamh Soluis
Seo píosa a casadh dhom le ghairid sa bpáipéar a bhí ag Conradh na Gaeilge i dtús an chéid - An Claidheamh Soluis. Bá é Pádraig Mac Piarais a bhí ina eagarthóir nuair a foilsíodh é, i mí Dheireadh Fómhair 1906. Tá sé ionann is a…
Tatarstan agus Sean Nós Chonamara
Rinne Bill Whelan, a chum Riverdance, ceol an phobail a ghalántú ach cén dochar? Rud ar bith a tharraingíonn uisce ag an muileann agus bíonn uisce sa bhfuisce de dhíth ar ghoile an lucht éisteachta cathrach, ar a raibh Riverdance dírithe.…
Lionard Mac Craith: Imreoir Ildánach na Gaillimhe
‘Ní thig leis an ngobadán an dá thrá a fhreastal’, a deirtear. Ach chomh fada is a bhaineann sé le riar de bháireoirí Chumann Lúthchleas Gael is féidir leo teacht taobh na gaoithe ar an seanfhocal sin. Séard tá i gceist agam na…
Curachaí ar an Spidéal
Sna seachtóidí bhíodh cáil ar an Spidéal faoi Féile na gCurachaí ar an gcaoi céanna is atá cáil ar Chinn Mhara de bharr Cruinniú na mBád. Ach an oiread le roinnt eile féilte farraige, níor reachtáileadh Féile na gCurachaí i mbliana…
Dánta le Seosamh Ó Guairim
Dá Mairfinnse go deo deo deo beo/Bheadh chuile shórt daite agam buí,/Bheadh tithe daite agam buí,/Bheadh tulach 'gus cnoc daite agam buí,/Bheadh Páid 'gus Cóil freisin/'Gus iad daite agam buí,/Bheadh chuile shórt sort daite agam buí/Mar ba…
Gaeltacht Chonamara, Fóram Chonamara: Céard iad féin?
Níl an t-aontas céanna 's a bhíodh i nGaeltacht Chonamara. Forás na Gaillimhe údar amháin atá leis seo. Is cuid de bhruachbhailte na Gaillimhe go leor de cheantar Chois Farraige anois. Fágann seo difríocht mhór idir é agus Iorras Aithneach…
Maria Ní Dhomhnaill agus an Eitilt Yogic
Fuair bean óg dathúil ón gCeathrú Rua, Maria Ní Dhomhnaill, breis is dhá chéad vóta sa toghchán an Meitheamh seo caite. Chuir sí spraoi agus fuinneamh isteach sa bhfeachtas toghchánaíochta i nGaillimh Thiar, agus tharraing sí aird ar…
Eagarfhocal: Cá bhfuil an Tascfhórsa Gaeltachta?
‘Ní dul chun cinn eacnamaíoch a mharóidh an Ghaeilge ach gan an cineál seo dul chun cinn ní bheidh pobal ann le teanga d'aon tsórt á labhairt. Ach os a choinne sin d'fhéadfadh forbairt tionsclaíoch de chineál áirithe, saor ó aon…
Agallamh an Phléaráca: An tOllamh Gearóid Ó Tuathaigh, Cathaoirleach Údarás na Gaeltachta
Dhá bhliain ó shoin ceapadh Gearóid Ó Tuathaigh, ollamh le stair in Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, ina chathaoirleach ar Údarás na Gaeltachta. San agallamh seo, a chuir Donncha Ó hÉallaithe air le déanaí, léiríonn sé a dhearcadh ar an…
Bád Pheada: An Morning Star
Ina shuí lena uncail taobh amuigh de Tigh Joe Mac i gCill Rónáin i Samhradh na bliana 1960 a thit Johnny Healion i ngrá le báid Chonamara. Bhí cleachtadh mhaith ar bháid agus ar sheoltóireacht aige roimhe sin ós rud é gur tógadh i mBeann…
Teach Ghairfean agus Conroys Ros Muc
Tá pleananna móra ann Tigh Chonroy a chur in oiriúint lena úsáid mar ionad cultúir agus mar acmhainn don cheantar. Tá stair spéisiúil ag an Teach. Tá an t-alt seo bunaithe ar agallamh a chuir Meta Uí Mhállle ar Jimín Toni ó Nia, a…
Patsy Ó Ceannabháin
Ag an tráth seo den bhliain agus muid ag ullmhú don Fhéile a dhéanann comóradh is ceiliúradh ar teanga agus ar chultúr na Gaeltachta, ní féidir gan súil siar a thabhairt ar an mbliain atá caite agus ar an saibhreas atá sciobtha uainn ag…
Stair na nDroichead i gConamara
Tá tábhacht ar leith ag baint le logainmneacha nó ainmneacha áite, agus is cinnte go bhféadfaí a rá nach bhfuil cosán ná garraí, claí ná cnocán, abhainn ná loch, ná sruthán nach bhfuil a bhlúire beag staire féin ag roinnt leo. Tá…
Johnny Mhorgan: Dealbhadóir
Duine ar bith a chuaigh suas Baile an Domhnalláin, baile beag taobh thoir den Spidéal, is cinnte gur thug siad suntas don ghairdín lán líonta de dhealbha éagsúla - fear an ghiotáir, bean an bhosca ceoil, an Mhaighdean Mhuire, bó na…
Cérbh é Sam Maguire?
Nuair a shéidfidh an réiteoir an fheadóg i bPáirc an Chrócaigh ar an seachtú lá fichead den mhí seo le críoch a chur le Cluiche Ceannais Peile na hÉireann idir Gaillimh, gaiscígh Chonnacht, agus Cill Dara, curaidh Laighean, tógfar gártha…
Seanscoil Shailearna ó 1884
Ceaptar gur tógadh scoil ar an láthair idir 1860 agus 1870. Scoil an-bheag a bhí inti - dhá sheomra inti ina raibh buachaillí agus cailíní le chéile agus Béarla an teanga a bhí i réim sa scoil. Bhí paróiste an Chnoic i nDeoise Thuama…
Conamara Aineoil
De bharr leatroma agus droch íde ar feadh na gcíanta tá dreaim mór de mhuintir Chonamara nach bhfuil aithne ná fios ag mórán daoine eile orthu. Sin iad na daoine i gConamara atá hómógnéasach. Ar nós dreaim ar bith faoi chos, muintir na…
Eagarfhocal 1999: An Spidéal faoi Léigear ag 'An Tulán Cleasach'
Tá aitheantas tugtha do thábhacht na Gaeltachta sa mBille nua Pleanála, a foilsíodh le gairid. As seo amach caithfear cosaint teanga agus cultúr na Gaeltachta a chur san áireamh in aon phlean forbartha a réiteoidh Comhairle Chontae na…
Agallamh le Seosamh Ó Cuaig
Chuir Majella Ní Chríocháin, Oifigeach Óige le Pléaráca, agallamh ar Sheosamh Ó Cuaig, craoltóir, iarbhall tofa de Údarás na Gaeltachta agus duine de bhunaitheoirí Ghluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta.
Bláth na hÓige
‘Bhí sí chomh deas sin nach n-iarrfá imeacht aisti ar chor ar bith.’ Sin a bhí le rá ag John William Seoige faoin mbád ar chaith sé cuid mhaith dá óige inti. Sé Máirtín Ó Cathasaígh as Maoinis a rinne Bláth na hÓige do Sheán…
Ardán do na hEalaíona
Ach oiread le Leitir Ceanainn, leis an Muileann gCearr, le Loch Garman nó áit ar bith eile sa tír, tuilleann pobal Chonamara amharclann chun fáilte a chur roimh sheónna, drámaí agus ceoltóirí náisiúnta is idirnáisiúnta a bhíonn ar…
1969 - Bliain na gCearta Sibhialta i gConamara
Tríocha bliain ó shoin bhain Peadar Mac an lomaire creathadh as an rialtas. Bhailigh sé 1522 vóta i nDáilcheantar Ghaillimh Thiar san ollthoghchán i 1969, ar son Gluaiseacht Chearta Sibhialata na Gaeltachta, eagraíocht a bunaíodh 2 mhí sar a…
Cúrsaí Teangan sa nGaeltacht
An scéal is mó atá i mbéal gach duine sa nGaeltacht le tamall, an méid Béarla atá dhá labhairt ag daoine óga i gConamara. Thug mé an cheist aníos i gcomhrá le daoine éagsúla lena dtuairimí a fháil agus rinne mé nótaí níos…
Oíche Filíochta
Beidh oíche fhilíochta i dTeach Scríbe arís i mbliana mar chuid de fhéile Phléaráca Chonamara. Is ar an Déardaoin 16 a bheidh sé ar bun agus siad na filí a bheas ag glacadh páirt ann ná Nuala Rua Ní Dhomhnaill, Dara Ó Conaola, Colette…
Pádraig Mac Piarais: Laoch agus Scríbhneoir
Ón am a bhí mé i mo ghasúr beag bhí cur síos á dhéanamh ar Phádraig Mac Piarais i mo theachsa. Bhíodh mo mháthair agus mo athair agus mo mhuintir uilig ag inseacht scéalta faoin bPiarsach agus mar a dtug sé grá a chroí don dúiche seo…
Tomhas agam ort
Seo tomhaiseanna a bhailigh Eimear Ní Riagáin atá fostaithe ar scéim fostaíochta pobail Phléaráca ó Chóilín Sheáin Dharach Seoige as an gCladach ó Dheas, Ros Muc. Bíonn Cóilín, a bhfuil cáil bainte amach aige de bharr a chuid damhsa…
Conamara 2000+
Cén chaoi a bheidh ar an nGaeltacht seo amach sa mhílaois nua? Chuir roinnt daoine a gcuid tuairimí ar pháipéar dúinn, cuid acu i bhfoirm filíochta.
Cluichí Iománaíochta Nár Cheart a Dhearmad
San alt seo le Séamas Ó Cualáin tá cur síos suimiúil stairiúil ar an gcéad chluiche iománaíochta idir chlubanna a imríodh faoi rialacha Chumann Lúthchleas Gael in 1885 agus freisin ar chluiche iomána eile faoi na rialacha nua idir sinsir…
An tAthair Stiofán Ó Conghaile nó An Misean Mór
Is beag duine i gConamara a bhí tagtha in aois céille nuair a rugadh mise nár chuala caint agus trácht ar an Misean Mór nó an tAth Stiofán Ó Conghaile as Árainn. Go deimhin nuair a chuimhnítear air, cuimhnítear ar na línte seo leanas…
Duais AIB Better Ireland Awards: Céard a rinne Pléaráca leis an Duaischiste?
Bhí an-bhliain ag Pléaráca Teo., an scéim ealaíon phobail i 1998/99. Chomh maith leis na gnáthimeachtaí bliantúla a reáchtáil, fostaíodh oifigeach ealaíon don óige i Meán Fómhair 1998 a chuir borradh faoi imeachtaí ealaíona don óige…
An Mhaighdean Mhara
Sibhse a tógadh ar an gcósta bheadh eolas agaibh faoi iontaisí na farraige agus faoi dhraíocht na mara. Cé go bhfuil neart iomrá in tíre ar an rón agus ar an mbéaloideas a bhaineann leis ní bheadh eolas faoin mhaighdean mhara chomh…
Eagarfhocal 2000
Eagraíodh Pléaráca Chonamara don chéad uair i 1991. Ní raibh i gceist ag an am ach an fhéile amháin sin a eagrú, mar fhreagra ar 'Tuarascáil' a réitigh Breandán Ó hEithir do Bhord na Gaeilge ar Stáid Láithreach na Gaeilge. Caint…
An Bille Pleanála agus an Ghaeltacht
Nuair a tháinig an Rialtas seo i gcumhacht i 1997, ba é an tAcht Teanga a ndéantar tagairt indíreach dó i gclár an Rialtais an píosa reachtaíochta is mó a tharraing aird phobal na Gaeltachta agus phobal na Gaeilge ar fud na tíre. Le…
Leatrom ar Pháistí na Gaeltachta sa gCóras Oideachais
Cuireann Muireann Ní Chualáin, múinteoir i Scoil an Droma síos ar cén fáth nach bhfuil an curaclam nua do bhunscoileanna feilteach do scoileanna na Gaeltachta agus iarann sí curaclam dá cuid féin don Ghaeltacht.
Céilidh san Iar Thuath
Cuireann Gearóid ó Murchú síos ar chuairt a thug grúpa ceoltóirí agus damhsóiri as Conamara ar Oileáin na hAlban.
An St Jude nó An Micí
Is údar cainte i gcónaí é ag lucht na mbád, cé rinne a leithéid seo de bhád, cé dhó ar dearnadh í, cén áit, céard a tharla de agus mar sin de. Is dóigh gur cuid den draíocht é a bhaineann leis na báid nach bhfuil na freagraí ar fad…
Beirt Bhan Mhisniúil
Beidh Éadaoin Ní Challaráin ag kayakadóireacht d'Éirinn sna Cluichí Oilimpeacha agus tá Niamh Ní Chuaig tar éis bonn a bhuachaint i gcomórtais reatha idirnáisiúnta. Tá cur síos anseo ag Nuala Ní Chonghaile ar an méid atá bainte amach…
Caoimhín Ó Maicín
Chaith Caoimhín Ó Maicín aon bhliain déag agus fiche ag teagasc i nGairmscoil na bPiarsach i Ros Muc idir 1955-1986. Bhí sé ina phríomhoide ar an scoil ar feadh bliana sular éirigh sé as an mhúinteoireacht.
Máire Choilm agus Mise
Seo sleachta as aiste le Jackie Mac Donncha a fuair duais Oireachtais cúpla bliain ó shin. An teideal a bhí ar an aiste ná Máire Choilm agus Mise. Cailleadh Máire Choilm i lár na seascaidí. Ba í an duine deireanach den chlann í. Is dóigh…
Ceol Pobail - Coincheap Nua sa gCeol
Cuireann Caitríona Ní Chonaola síos ar cur chuige nua chun an ceol a mhúscailt ionainn uilig.
Corn na hIomanaíochta - Corn Liam Mhic Chárthaigh
Tá an corn álainn do bhuaiteoirí Chraobh Shinsear lománaíochta na hÉireann ainmnithe i gcuimhne an tsárGhaeil, Liam Mac Cárthaigh, a rinne obair churata ar son chluichí Chumann Lúthchleas Gael i Londain Shasana i gcaitheamh a shaoil.
Eagarfhocal 2001
Ráiteas Misean Phléaráca Teo. – ‘Tá Pléaráca ag forbairt glór, ról agus páirtíocht an phobail Ghaeltachta tríd na healaíona agus tríd an cultúr agus an teanga a chur chun cinn.’
John Phaitín Tom
Tá Seán Ó Mainnín, an dornálaí as Ros Muc a throid i gCraobh an Domhain i Madison Square Gardens tagtha abhaile le bliain. Chuaigh Meta Uí Mháille chun cainte leis faoina shaol, faoina mhuintir agus go leor eile.
Saol an Bhádóra
I ngach eagrán de iris Phléaráca ó 1991 rinne Ruaidhrí Ó Tuairisg cur síos ar bháid mhóire. ln eagrán na bliana seo déanann sé cur síos ar an saol a chaith na bádóirí agus a dteaghlaigh.
Mianach Ghleann Gabhla
Tá an mianach seo a bhí tréigthe agus faoi uisce le 130 bliain i ngleann dhá mhíle siar ó Uachtar Ard. Is é an t-aon mhianach sa tír é atá oscailte do chuairteoirí agus tá stair an-spéisiúil ag baint leis.
Cóilín Sheáin Dharach Seoige
ln Aibreán na bliana seo, bhásaigh Cóilín Sheáin Dharach Seoige, duine a thagann chun cuimhne nuair a luaitear na chéad fhéilte a d'eagraigh Pléaráca. Ó thosaigh Pléaráca Chonamara ag eagrú an chomórtais damhsa ar an sean-nós do Chorn…
Festy Ó Conláin
Bhásaigh duine de na ceoltóirí is mó cáil as Conamara an Samhradh seo. Bhí ainm Festy Conlon luaite leis an bhfeadóg stáin go náisiúnta agus go hidirnáisiúnta. D'iarr muid ar Shéamas Ó Cualáin as an Spidéal cur síos ar a chara agus a…
An RIC i Ros Muc
Sa bpictiúr seo tá John Feely as an Nua Shéalainn lena bhean chéile, Elizabeth. Tógadh an pictiúr i mí Meán Fómhair 2000, ag beairic na nGardaí sa nGort Mór. Tháinig John ar cuair ar Ros Muc toisc go raibh a athair (John Feely freisin) ag…
Oideachas Feabhais - An Ghaeltacht fágtha fós gan seirbhís iomlán
ln eagrán na bliana seo caite den iris seo, scríobh Mairéad Ní Chualáin - múinteoir i mBunscoil an Droma, Leitir Móir faoi an neamhaird a déanadh ar na Scoileanna Gaeltachta sa gCuraclam nua a tháinig amach anuraidh. San alt seo, léiríonn…
An Gaelacadamh
Bunaíodh An Gaelacadamh i 1980 agus ó shin i leith, tá an eagraíocht ag obair go dícheallach agus é mar phríomhaidhm aici an Ghaeilge agus an cultúr Gaelach a chaomhnú agus a chur chun cinn i gceantar Chonamara agus Oileáin Árann.
Úsáid nua do Phortaigh i gCois Fharraige
Le roinnt mhaith seachtaine anuas, tá clós Sheanscoil Shailearna líonta suas le ualach adhmad agus is iomaí duine a bhfuil an cheist curtha aige - céard len aghaidh é? Tugann Caitlín Nic an Ultaigh, bainisteoir Chomharchumann Shailearna…
Glór na nGael ar an gCnoc
Beidh ócáid mhór i bparóiste an Chnoic ar an Domhnach an 16 Meán Fómhair nuair a bhronnfar Gradam Ghlór na nGael 2000 ar Phobal an Chnoic. Cuireann an tAth Micheál Ó Flannabhra síos ar an obair atá déanta sa bparóiste chun an gradam seo…
Cumann Peile Piarsaigh na mBan
Bunaíodh Cumann Peile Piarsaigh na mBan sa mbliain 1996 tar éis don chlub óige deireadh seachtaine a chaitheamh i gCorr na Móna, áit a raibh imeachtaí difriúla ar siúl do na clubanna óige. I measc an ghrúpa a chuaigh go Corr na Móna bhí…
Fóram na Gaeltachta
Déanann Gearóid Ó Cosgora, ball de choiste oibre Fhóram na Gaeltachta, cur síos ar an méid atá déanta go dtí seo chun an fóram a bhunú.
Eagarfhocal 2002
Tá bliain eile imithe agus Féile an Phléaráca faoi lán tseoil arís. Tá an fhéile teannta amach beagán níos faide sa mbliain againn. Ceann de na fáthanna leis seo ná le go mbeadh níos mó ama againn imeachtaí a phleanáil do na…
An Lady Mhór
Sé Pádraig Mhicil Rua Mac Donnchadha an saor a thóg an Lady Mhór. Bhí sé ina chónaí sna Leacracha Rua i dTír an Fhia. Ba duine muinteartha é le clann Johnny Jimmy, a bhfuil An Mhaighdean Mhara acu anois. Níl muid cinnte cén bhliain ar…
Tuarascáil Choimisiún na Gaeltachta - Trumpa gan Teanga
Rinne an eagraíocht Pléaráca stocaireacht leanúnach sna blianta 1997-1999 ar an Aire Éamonn Ó Cuív, ag iarraidh air tascfhórsa a bhunú a dhéanfadh scrúdú eolaíoch fuarchúiseach ar stáid na Gaeilge sa Ghaeltacht agus a thiocfadh aníos…
Agallamh le hÉamon Ó Cúiv
Ceapadh Éamon Ó Cuív ina Aire Gnóthaí Tuaithe, Pobail agus Gaeltachta tar éis an toghcháin deiridh. Chuaigh Peigí Ní Chonghaile chun cainte leis faoi nithe éagsúla atá faoina chúram anois.
Scéal Imirceora: Imirce, Uaigneas, Grá, agus scarann an bás na daoine
Rugadh i Snámh Bó mé. Iníon le Pat Phaddy Hynes agus le Mary Kelly. Ba as Eanach Mheáin mo mháthair ó dhúchas. Bhí ochtar clainne acu agus bhí mise ar an tríú duine ba shine.
Seosamh Ó Bradáin: Baireoir a mhairfidh a chuimhne
Is iomaí sin báireoir fiúntach a tharraing gnaoi is gean ar Ghaillimh ón lá stairiúil úd - 1 Aibreán 1888 - ar threoraigh Séamus ó Laigheanáin fir an Iarthair i gcoinne Thiobraid Árann i mBiorra sa chéad chluiche ceannais iománaíochta…
An Gréasán Pobail in aghaidh Foréigean Baile
Bunaíodh an Clár Náisiúnta Forbartha agus Tacaíochta Pobail i 1990 mar aitheantas ar ról atá ag forbairt pobail i ndul i ngleic le bochtanas agus míbhuntáiste.
Ceardlann an Spidéil: Fiche Bliain ag Fás
Breathnaíonn Gearóid Ó Murchú ar fhás agus fhorbairt Cheardlann an Spidéil thar na mblianta.
Litir ó Sydney
Tá Sibéal Ní Mháille agus a cairde i Sydney na hAstráile. Breathnaíonn sé go bhfuil siad ag baint an-spraoi as.
Eagarfhocal 2003: Scéimeanna Fostaíochta Pobail i mBaol
ls léir le tamall anuas go bhfuil sé ar intinn ag an Tánaiste Mary Harney an plug a tharraingt ar na scéimeanna fostaíochta pobail. An fáth a thugtar ná go bhfuil folúntais fostaíochta sna cathracha agus sna bailte móra nach bhfuiltear in…
Ó Siracusa go Cloch na Rón
Faigheann muide, a bhfuil sé d'ádh orainn seoladh le Paddy Barry le blianta, bulletin uaidh, mar a thugann sé féin air, go luath sa mbliain, ag insint faoi na pleananna seoltóireachta a bhíonn aige don Samhradh. Is iondúil gur turas ar chósta…
John Killeen: Gaiscíoch Íománaíochta
An té nach mbeadh eolas cruinn aige ar chúrsaí iománaíochta i nGaillimh ó lár na ndaichidí go blianta tosaigh na gcaogaidí is dóigh go ndéarfadh sé leis féin gur chruthaigh foireann an chontae thar cionn ar fad de bharr na ngradam a rug…
Scríbhneoirí Óga: Gadaí an tSaoil
Tá Ciorcal Scríbhneoirí Óga ag teacht le chéile faoi choimirce Phléaráca Teo. ó 1999. Tháinig an Ciorcal Scríbhneoirí Óga le chéile i 2003 faoi stiúir Thadhg Mhic Dhonnagáin. Seo roinnt samplaí de shaothar na scríbhneoirí óga a…
Scríbhneoirí Óga: M'Athair
Tá Ciorcal Scríbhneoirí Óga ag teacht le chéile faoi choimirce Phléaráca Teo. ó 1999. Tháinig an Ciorcal Scríbhneoirí Óga le chéile i 2003 faoi stiúir Thadhg Mhic Dhonnagáin. Seo roinnt samplaí de shaothar na scríbhneoirí óga a…
Ó Éirí go Luí na Gréine
Bhí sé ar intinn agam, le bliain nó dhó, cuairt a thabhairt ar an tSeapáin. Cén fáth an tSeapáin? Bhí col ceathrar liom ag múineadh scoile sa tír sin le cheithre bliana déag, agus bhí sé i gcónaí ag iarraidh orm cuairt a thabhairt…
Plean nua forbartha do Chontae na Gaillimhe
Tá Séamus Breathnach ina Chomhairleoir Contae neamhspleách ar Chomhairle Contae na Gaillimhe ó 1999. Is é cathaoirleach Choiste Comhairleoirí Chonamara é do 2003. Anseo déanann sé roinnt anailíse ar an bPlean Nua Forbartha do Cho. na…
Fáilte ar ais roimh Mhuintir Nís!
I 1999 tháinig deich nduine fhichead as Nis ar Oileán Leodhais na hAlban ar cuairt chuig Conamara le linn Fhéile Phléaráca Chonamara. I Lúnasa 2000, d'eagraigh Pléaráca grúpa ceoltóirí agus damhseoirí le dul anonn chuig féile i Nis,…
‘T. Barrett of Boston’
Is minic gur scéalta cruatain agus uaignis a bhaineann leis an imirce ach ní hamhlaidh do Tom Barrett seo a d'fhág an scoil agus a bhaile i bhFoirnis i Leitir Mealláin agus é tri bliana déag le dul ag foghlaim ceird na táilliúireachta.…
Eagarfhocal 2004: Turasóireacht i gConamara: bás nó beatha?
Bhuel tá sé tagtha agus imithe, séasúr na turasóireachta. An raibh sé go maith nó go dona? Braitheann sé cén cineál turasóireachta a bhfuil tú ag caint air. Mar tá an dá chineál anseo i gConamara.
An Saol le Séamus Jamesie
Sé Séamus Jamesie Ó Flaithearta a osclóidh Féile Phléaráca Chonamara 2004 sa Chistin ar an gCeathrú Rua an Aoine 1 Deireadh Fómhair ag 8.00. Tá aithne ag Gaeltacht agus Galltacht ar Shéamus de bharr a chuid craoltóireachta ar Raidió na…
Siopa Uí Mháille: Agallamh le Frank a'Mháille
Tá Siopa Uí Mháille i Rosmuc le os cionn céad bliain go maith. Labhair Frank a' Mháille le Meta Uí Mháille faoi stair an tsiopa agus an saol mar a bhí.
Comhairle Chonamara
Toghadh Seosamh Ó Cuaig ina Chomhairleoir Contae neamhspleách ar Chomhairle Chontae na Gaillimhe i dtús an tSamhraidh seo caite. San alt seo, cuireann sé síos ar cheann de na pointí polasaí atá aige mar chomhairleoir - sin Comhairle…
Oidhreacht Lamb
Laillí Lamb de Buitléar ag comhrá le Máire Ní Chualáin faoina hathair, an t-ealaíontóir, Charles Lamb, agus faoi theaghlach Lamb.
Pleanáil agus Teanga i nGaeltacht Chonamara
Ó Bhealtaine 2003 tá iarratais phleanála i gConamara á meas de réir an Phlean Forbartha nua. Sa Phlean Forbartha 2003-2009, tá polasaí raidiciúil leagtha síos faoi chosaint na Gaeilge sa Ghaeltacht. Tharraing na míreanna faoin nGaeilge sa…
Teach Ósta Uí Fhlatharta nó Tigh Khit
Ba mhór i gceist ag an seandream agus iad ag caint ar laethanta aonaigh, Tigh Pheter William. Is ann a buaileadh smugairle ar bhois is an margadh déanta agus is ann a hóladh an luckpenny. Is maith an scaitheamh blianta anois ó bhí aonach i…
Na Súilleabhánaigh as Uachtar Ard
Tá a fhios ag an saol Fódlach faoi ‘Bhliain na bhFrancach’ agus tráchtar go minic i gConamara ar ‘Bhliain an Bhrosna’ ach tá bliain eile fós nár cheart do Ghaeil na Gaillimhe ligean i ndearmad choíche agus sin í an bhliain 1945 ar a…
Cór Náisiúnta ar Camchuairt
Tá Cór Náisiúnta na hÉireann faoi stiúir Celso Antunes ar camchuairt timpeall na hÉireann an Fómhar seo. An Mháirt an 5/10/04 beidh siad i Séipéal na Deastógála i gCamus, ar an gCéadaoin 6/10/04 i gCill Rónáin, Inis Mór agus an…
Cladaigh Chonamara: Aiste faoi Shéamus Mac an Iomaire
Scríbhneoirí Óga: I mbliana ghlac ceithre iarbhunscoil páirt in imeachtaí An Ciorcal Scríbhneoirí Óga - Scoil Chuimsitheach Chiaráin, An Cheathrú Rua; Coláiste Cholmcille, Indreabhán; Gairmscoil na bPiarsach, Ros Muc agus Scoilphobal Mhic…
Capoeira
Beidh taispeántas Capoeira ar bun le linn an dioscó óige i gCamus ar an Aoine 8 Deireadh Fómhair. Tugann Colm de Bhaldraithe léargas ar céard é.
Aiséirí Na Fíréin
Beidh deis ag muintir Chonamara an sár-bhanna seo a chloisteáil beo in Óstán an Dóilín ar an Satharn, 2ú Deireadh Fómhair.
Clár Ealaíon don Óige - Pléaráca 2003/2004
Rinne Pléaráca iarracht mhór le bliain anuas réimse leathan imeachtaí ealaíon a chur ar fáil d'óige Chonamara. Le maoiniú ó Ealaíon na Gaeltachta (fochomhlacht d'Údarás na Gaeltachta) agus An Chomhairle Ealaíon, fostaíodh Oifigeach…
An Chéad Laoch, James Brendan Connolly
Bhí teacht le chéile deas in Inis Mór le gairid nuair a bhronn fear as Marblehead i Massachussetts cóipeanna de leabhra a scríobh James Brendan Connolly ar phobal an Oileáin. Ba é James Connolly an chéad duine a bhuaigh bonn óir sna Cluichí…
Eagarfhocal 2005: Cúigear Ros Dumhach
Is beag a cheap éinne nuair a cuireadh cúigear fear as Ros Dumhach, Co Mhuigheo i bpriosún i dtús an tSamhraidh de bhrí nach raibh siad sásta cloí le hurghaire cúirte a chuir an comhlacht Shell i bhfeidhm orthu, go mbeidís fós sa bpriosún…
Bobby Beggs - báireoir a maireann a cháil
Deireadh an seandream fadó go mbíodh daoine áirithe ann a raibh sórt draíocht acu ó dhúchas agus go raibh sin acu gan fhios dóibh féin. Anois má bhí peileadóir ar bith in Éirinn riamh a raibh an tréith seo ag roinnt leis, déarfainn…
Saoir Bád, Bádóirí agus Saoir Cloch Ros Muc agus Chamuis
Bhíodh scoth na mbádóirí i gCamus agus i Ros Muc agus bhíodh roinnt acu in-ann saoirseacht agus cultacha seoil agus eile a dhéanamh, cosúil le Michaelín Mhicil Dharach Seoige ó Chamus Uachtair, bádóir, saor agus fear farraige agus…
Éist le Fuaim na hAbhann'
Chaith Pádraig Ó Flatharta nó Paddy Phaitín Johnny as Camus blianta ag obair mar mhaor uisce agus mar chigire iascaigh le Bord Iascaigh Réigiún an Iarthair. Labhair sé le Meta Uí Mháille faoi chúrsaí iascaireachta i gConamara. Tá sé…
Máirtín Ó Neachtain agus Capaillíní Chonamara
Ní ón ngaoth ná ón ngrian a thug Máirtín Ó Neachtain suim a bheith aige sna capaill. Sna tríochadaí, bhuaigh a shin-shean athair - Páidín Breathnach as Snámh Bó, duais le capall agus searrach ag seó i gCarna. Ansin tháinig seanathair…
Coláiste Cuimhneacháin an Phiarsaigh - An Choláiste Tin
Tá an Choláiste Tin nó Coláiste Cuimhneacháin an Phiarsaigh tógtha as an nua i mbliana agus tá Pléaráca an-sásta gur inti a bheas Oscailt Oifigiúil Phléaráca Chonamara 2005. Cuireann Meta Uí Mháille síos ar stair an Choláiste.
Na Niseacha ar ais
Ní chuireann tada le féile nó le hócáid d'aon chineál ar nós cairde nó gaolta a bheith ag teacht ó i bhfad ó bhaile. Is comhartha measa acu siúd é ar a bhfuil ag tarlú agus ardaíonn sé croí agus meanman an dream ag baile a gcuid…
Gorbachev na Gaeltachta: Agallamh le Pádraig Ó hAoláin
Ar na mallaibh, labhair Pádraig Ó hAoláin lena chomh Thiobraid Árannach, Donncha Ó hÉallaithe. San agallamh tráchtann an Príomhfheidhmeannach nua ar Údarás na Gaeltachta, ar na hathruithe atá ar bun san eagraíocht fhorbartha agus…
Ciorraithe in Oideachas Speisialta
Ó thús na Bealtaine seo caite tá athruithe fógraithe ag an Roinn Oideachais maidir le seirbhísí oideachais speisialta sna bunscoileanna. Anseo déanann Mairéad Ní Chualáin, oide scoile i Scoil an Droma, Leitir Móir, cur síos ar na…
Imeachtaí na Féile 2005
Tá Pléaráca an-riméadach fáilte a chuir roimh Mick Lally chun féile na bliana seo a oscailt i Ros Muc. Fear Gaeltachta é Mick as Tuar Mhic Éadaigh i gCo. Mhaigh Eo ach a bhfuil aithne go náisiúnta agus go h-idirnáisiúnta air de bharr a…
Slán leis an gCorr Éisc
Tacadh an ama seo anuraidh bronnadh Gradam an Phléaráca orm ar an gCeathrú Rua. Cé go scríobhainn altanna do leabhrán Phléaráca ó am go ham, mar sin féin ní dóigh liom go raibh an onóir tuillte agam. Ar chaoi ar bith, tá mé…
Anailís ar Thoghchán an Údaráis (2005)
Tugtar anseo briseadh síos, de réir boscaí, ar na vótaí a caitheadh i dtoghchán an Údaráis, mí Aibreán seo caite. Tá na figiúirí bunaithe ar na tallies a deineadh ag an gcomhaireamh agus na boscaí á n-oscailt. Níl na boscaí go léir…
Go dtí an Cheathrú Rua via Teach Laighean
Tugann Áine Ní Chonghaile cuntas ar bhunú agus fás a comhlachta aistriúcháin, Europus Teo.
Eagarfhocal 2006
Tá an t-uafás cainte dá dhéanamh faoi láthair maidir le acmhainní fuinnimh go náisiúnta agus go hidirnáisiúnta. Tá súil ghéar dá coinneáil ar an laráin féachaint céard atá siad a dhéanamh leis an gcumhacht núicléach atá siad a…
Cluiche Dodhearmadtha 1939
I chuile eagrán den iris bhliantúil Pléaráca, ó foilsíodh an chéad cheann i 1991, bhí alt ann ag Séamas Ó Cualáin faoi chluichí móra peile agus iománaíochta ar fhreastal sé féin orthu. Bhásaigh Séamas roinnt seachtain ó shoin. Cé…
Séamas Ó Cualáin
Is deacair a rá cén áit ar cheart do dhuine tosú ag caint faoi Shéamas Ó Cualáin nó Séamas Mhicilín mar ab fhearr aithne air. Ba duine fíor chumasach a bhí ann ar go leor bealaí. Chuireas féin aithne mhaith air tar éis dó ballraíocht…
An Leabhar Mór
I rith Féile Phléaráca na bliana seo, cloisfear go leor cainte ar An Leabhar Mór. Beidh Taispeántas An Leabhar Mór againn. Beidh seó stáitse againn Sáile ag déanamh ceiliúradh ar an Leabhar Mór agus beidh imeachtaí litríochta agus…
"Bhí an tír seo go maith dúinn..."
Tá Kate Uí Fhlatharta nó Kate Phádraic Rua ina cónaí in Adelaide na hAstráile ó chaogaidí an chéid seo caite. Le linn di a bheith san Astráil i dtús na bliana seo, thug Meta Uí Mháille cuairt uirthi.
Arais thar sruth na maoile
D'eagraigh Pléaráca grúpa as Conamara le cuairt a thabhairt arís i mbliana ar fhéile Ceol Nis i Leodhais. Seo mar a chuireann Meta Uí Mhaille síos ar an gcuairt.
An Fear Teanga: Agallamh le Seán Ó Cuirreáin
Tá an Coimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin i mbun a chuid dualgas le breis agus dhá bhliain anois. Chuaigh Peigí Ní Chonghaile chun cainte leis. Rinne sé cur síos ar dtús ar a chúlra.
An Naomh Bairbre
‘Thóg sé a bhád ó phosta go ball agus sheol í anall, go hÉirinn.’ Sin díreach an rud a rinne Stiofán Ó Maolchiaráin nó Stephen Chóilín Joe as an Máimín, Leitir Móir. Thóg sé an bád An Naomh Bairbre, réitigh amach í agus sheol…
Aifric - Óige Chonamara ar an Teilifís
Tá sraith nua don óige coimisiúnaithe ag TG4 chun a gcéad deich mbliana ar an aer a cheiliúradh. Anseo tugann duine de scríbhneoirí na sraithe, Tadhg Mac Dhonnagáin, léargas ar céard atá i ndán dúinn ar an scáileán.
TG4...TnaG...Teilifís na Gaeltachta
Beidh TG4 deich mbliana ar an aer an Oíche Shamhna seo teacht. Bunaíodh an stáisiún i 1996 de bharr feachtas láidir ar cuireadh tús leis i 1987. Chuir muid ceist ar chuid den dream a bhí páirteach sa bhfeachtas sin, iad siúd a bhí…
An Craiceann is a Luach
An Coinníoll Teanga - déanann Trevor Ó Clochartaigh anailís ar a bhfuil ag tarlú.
Eagarfhocal 2007
‘Bí in Éirinn nó in Árainn’ - ceann de chuid mhaith seanráitis faoi Árainn. Bhuel tá Pléaráca in Árainn i mbliana agus an-riméad orainn a bheith ann. Bhíodh roinnt imeachtaí eagraithe in oileáin Árann againn thar na mblianta, is…
Seal faoi Dhraíocht in Árainn
Déanann Mattie O Niaidh as Rosmuc cur síos do Mheta Uí Mháille ar an am a chaith sé ag obair ar Inis Oírr agus Inis Mór.
Cuimhní Cinn ó Bhríd Fitz
Chaith Bríd Fitz na blianta i mbun an tí ósta Tigh Fitz i gCill Éinne. Labhair Meta Uí Mháille léi faoina saol agus an chaoi ar mhair siad ar an oileán ag an am.
Comharchumann Forbartha Árann
Níl dabht ar bith ach go bhfuil Comharchumann Forbartha Árann ar cheann de na comharchumainn Ghaeltachta is mó a bhfuil dul chun cinn déanta faoi. Tá an eagraíocht i dtiúin le riachtanais an oileáin agus torthaí dearfacha dá mbaint amach go…
Mná Fiontracha Inis Mór
Beidh Mná Fiontracha ag eagrú Ceiliúradh ar Scríbhneoirí an Oileáin i nGarraí Liam Ó Flaithearta, Gort na gCapall Dé Domhnaigh 6 Bealtaine ag 12.30 mar chuid de Fhéile Phléaráca 2007. Tháinig Mná Fiontracha, grúpa ban as Árainn le…
As Cracow go Cill Rónáin
Cuireann Peigí Ní Chonghaile aithne ar chuid de mhuintir oirthear na hEorpa atá ag obair agus ag maireachtáil ar Inis Mór.
Deirdre Ní Chinnéide ar Aistear Ceilteach
Is amhránaí agus cumadóir cáiliúil í Deirdre Ní Chinnéide. Cloistear í go minic ar raidió agus ar an dteilifís ag casadh amhrán, idir Ghaeilge agus Bhéarla. Is minic í ag féilte ceoil in Éirinn agus thar lear ag féilte ar nós…
Comhdháil Oileáin na hÉireann
Cuireann Majella Ní Chríocháin, Bainisteoir le Comhdháil Oileáin na hÉireann, síos ar chúlra agus ar chlár oibre na heagraíochta sin.
Eagarfhocal 2008
Caomhnú an focal is mó atá le cloisteáil na Iaethanta seo. Caomhnú teanga, cúltúr, dúlra, ceantair, cósta, éisc, talamh, cnoic, farraige agus portaigh, agus tá siad seo ar fad tábhachtach agus fite fuaite lena chéile.
Leitir Mealláin
Tá Leitir Mealláin suite siar ó Gharumna. Ceantar cósta atá an-fhiáin ar a bhfuil go leor oileáin. Tá an talamh bocht ach bhí neart saothrú le baint i gcónaí as an bhfarraige. Sé Foirnis agus an Chrapach na h-oileáin is mó. Daighnis,…
Comhar Chuigéal Teo.
Bunaíodh Comhar Chuigéal, sa bhliain 1999, ar éileamh ón bpobal agus mar thoradh ar chruinniú poiblí a eagraíodh chun plé a dhéanamh ar an easpa forbairt agus áiseanna a bhí sa cheantar. Bhí an millennium buailte linn agus é soiléir…
Féile Chóilín Sheáin Dharach
Bunaíodh coiste beag i Mí Deireadh Fómhair, 2001 chun comórtas damhsa a chur ar siúl in ómós do Chóilín Seoige as an gCladach ó Dheas, a cailleadh Bealtaine na bliana sin. Ba é rún an choiste, ná comórtas damhsa a chur ar siúl cosúil…
Bliain sa oíche aréir a réab na capaill an fál
Beartla agus Tomás O Máille, ag cur síos do Mheta Uí Mháille ar a saol, ar a muintir agus ar na caiple a gcaitheann siad a gcuid ama ar fad leo anois.
Obair Dheonach i Srí Lanka
Mí na Samhna 2007 chuaigh Rosaleen Ní Shúilleabháin as lnbhear, Rosmuc go Sri Lanka le tréimhse a chaitheamh ag obair go deonach i measc an phobail ansin.
Anailís ar Ghaeltacht Chonamara
Dá ndéanfaí teorannacha na Gaeltachta i gCo na Gaillimhe a shocrú do réir na gcritéir atá molta sa Staidéar Teangeolaíoch ar Staid na Gaeilge sa nGaeltacht, ní bheadh de dhaonra fágtha i nGaeltacht na Gaillimhe ach 16,000 duine as an…
Litir ón mBruiséil
Tá muid anseo sa Bhruiséil le hocht mí anois. Bhog mé féin, Kevin agus ár n-iníonacha Bríd Eileanór agus Niamh anseo ag deireadh Lúnasa seo caite. An Nollaig roimhe sin fuair Kevin tairiscint ar phost ag obair le hIonadaíocht na hÉireann…
"Go maire tú an céad", agus tá sé déanta aici
Nóra Bn. Uí Mhainín as Cill Bhriocáin, Rosmuc ag ceiliúradh a lá breithe 100 bliain i dteanta Anna, bean a mic Mattie, nach maireann agus comharsa béal dorais Mattie Phetir Pheadair Ó Neachtain. Bhí a garchlann, a gclann sin, gaolta,…
Eagarfhocal 2009
Tá súil agam anois agus an tíogar ceilteach imithe agus an pota óir a chuir an dallamullóg orainn ar fad, follamh, go mbeidh deis againn filleadh ar an saol deas suaimhneach a bhí againn roimhe. Go dtí sin ba linn féin a raibh againn. B'…
John Millington Synge
Teach Mhuintir Mhic Dhonnchadha: Tá an teach seo ós cionn trí chéad bliain d'aois seachas píosa a cuireadh as tús an chéid. Tá cáil ar an teach anois mar gur ann a d’fhanadh an drámadóir agus an scríbhneoir John Millington Synge.…
Inis Meáin, ~4,000 Bliain ag Fás
Tá stair shaibhir, éagsúlacht seandálaíocht ag Éirinn agus ní eisceacht ar bith Oileáin Árann ach an oiread. Go deimhin, d'fheadhfaidh a rádh go seasann Oileáin Árann mar dhomhan saibhir de bheatha daonna in Éirinn i rith an 4,000 bliain…
Athrú
Chaith Gearóid Ó Fátharta ó 1978 - 1985 san tSile i rith réimis Augusto Pinochet áit a bhfaca sé ciapadh, géarleanúint, cos ar bholg agus daoine dhá rugadh as an tír. Bhí sé sa mBrasaíl ó 1985 - 2007. I rith an ama seo ar fad bhí sé…
Tríocha Bliain den Údarás (1979-2009): thar am é a leasú
Tá toghchán ceaptha a bheith ann an chéad bhliain eile le Bord nua a thoghadh d'Údarás na Gaeltachta. San alt seo caitheann an tráchtaire Donncha Ó hÉallaithe súil chriticiúil ar an Údarás mar atá agus déanann sé roinnt moltaí faoi na…
Cúrsaí Sláinte ar Inis Meáin
Tá dul chun cinn iontach déanta maidir le cúrsaí sláinte ar an oileán ón uair a ceapadh an bhanaltra Hedderman mar bhanaltra ceantair ar an dá oileán, Inis Meáin agus Inis Oírr in 1903. Is dócha gurbh í seo an chéad altra a ceapadh ar…
Oisín i dTír na nÓg
Bhuel, tá sé tuairim is cúig bliana ó shin ó rinne mé páirt Oisín i ngeamaireacht an Phléaráca, páirt a thug mé go Tír na nÓg in éineacht le stompa bréa darbh ainm Niamh Chinn Óir. Bhí sé aisteach gurbh é m'athair féin (Tommy…
Cniotáil Inis Meáin Teoranta - Scothfhaisean do mhargaí an domhain
Tá Cniotáil Inis Meáin ag dearadh is ag cniotáil geansaithe agus scoth earraí eile as snáth luachmhar le os cionn 30 bliain. Díoltar tairgí Chniotáil Inis Meáin ar fud an domhain ach is i Stáit Aontaithe Mheiriceá, sa tSeapáin, sa…
17 Deireadh Fómhair: Lá idirnáisiúnta na Náisiúin Aontaithe ar san Díothú na mBochtaineacht
17 Deireadh Fómhar: Lá ldirnáisiúnta na Náisiúin Aontaithe ar san Díothú na mBochtaineacht. Déantar ceiliúrtha ar an lá seo ar bhealaigh difriúla ar fud an domhan gach bliain. Ar an lá seo tugtar cuireadh do dhaoine labhairt amach in…
Máire Pháidín Uí Mhaoilchiaráin
Máire Pháidín Uí Mhaoilchiaráin ag cur síos do Mheta Uí Mháille ar shaol an oileáin le linn a hóige, ar an tréimhse a chaith sí i Meiriceá agus ar shaol an oileáin inniu.
An Bhrídeog
Tá an tradisiún seo ar an oileán leis na cianta. Is oíche speisialta í oíche na Féile Bríde do na cailíní bunscoile. Déantar an bhrídeog as dornán tuí. Cuirtear maide slat choill trasna sa dornán mar lámha. Cuirtear éadach bán ar a…
Eagarfhocal 2010
Bhuel tá an-ríméad ar chuile dhuine a bhfuil baint acu leis an bhféile Pléaráca 2010 seo go bhfuil sé ag tarlú sa deireadh thiar thall. Bhí éiginnteacht mór ann ó thús na bliana an bhféadfaí a dhul ar aghaidh le féile i mbliana mar go…
Na Scoileanna Éigse agus Seanchais
Is dóigh go mbeadh sé fíor a rá go raibh baint a bheag nó a mhór ag na Scoileanna Éigse agus Seanchais leis an athrú ó litríocht an bhéil bheo go dtí litríocht an phinn agus na léitheoireachta. Coiste Gairmoideachais Chontae na…
Cló Iar-Chonnacht
I mbliana tá Cló Iar-Chonnacht ag ceiliúradh chúig bhliana fichead a mbunaithe. Cuireann Bridget Breathnach síos ar scéal na comhlachta.
Rath Cairn 75
I mbliana tá pobal Rath Cairn ag ceiliúradh 75 bliain a mbunaithe. Déanann Pádraig Mac Craith cur síos anseo ar an aistriú a rinne a mhuintir as Conamara go Co na Mí.
Siollabas a Chodail Amuigh
Tá athruithe móra le theacht ar shiollabas Gaeilge na hArdteiste i 2012 ach mar is gnáth nuair a thagann sé chuig cúrsaí oideachais, tá leatrom dá dhéanamh ar an gcainteoir dúchais. Pléann Máire Ní Fhinneadha an cheist.
Craiceáilte i gConamara!
Tá an Cabaret Craiceáilte ag teacht aduaidh go Conamara den chéad uair ariamh ar an Satharn 22 Bealtaine mar chuid d'Fhéile an Phléaráca. Sa bPoitín Stíl a bheidh an oíche spleodrach seo agus tá muid ar bís ag fanacht leis an bhféasta…
"Tá mé an-mhór le Mamó agus Daideo"
Tá leabhar eile le Tadhg Mac Dhonnagáin ar fáil. Cuireann sé síos uirthi anseo maraon leis an tsraith lena mbaineann sí!
An Temporary
Beidh An Temporary ag ceol i gColáiste Lurgan ar an Aoine 21 Bealtaine. Tá an dream óg seo ag baint cáil amach dhóibh fhéin le tamall anois. Chuaigh Síle Ní Scanláin chun cainte le hEoin Ó Muirí-Ó Conghaile chun tuilleadh eolais a fháil…
Cluichí Pobail i gConamara: Ceisteanna agus Freagraí
Is é Donncha Ó hÉallaithe rúnaí an choiste a d’eagraigh na cluichí pobail i gCois Fharraige le dhá bhliain. Tugann sé míniú anseo ar na rialacha agus struchtúir a bhaineann leis na cluichí.
Scéalta ó Syndey
Tá Meta Uí Mháille ag caitheamh tréimhse san Astráil faoi láthair. Seo roinnt scéalta uaithi.
Eagarfhocal 2011
Marach cé comh fadbhreathnaitheach is a bhí an coiste a bhunaigh Féile Phléaráca Chonamara agus an mhisneach a bhí acu agus an dúshlán a thóg siad orthu féin ag an am, ní bheadh muid ag ceiliúradh an 21ú Féile i mbliana. Ní bheadh an…
An Saol Mar Atá
Píosa le M. Ó Flaitheartaigh a bhí san iris Lic A’Teallaigh mí na Nollag 1931. Is ó John Bhaba Jeaic a fuair muid an píosa seo. Fear a bhfuil bailiúchán mór oidhreachta déanta aige thar na mblianta. Tá an saothar atá bailithe ag John le…
Joe John Mac an Iomaire
Níl céibh ná caladh i gConamara, ná ar chósta na Gaillimhe, nár casadh Joe John ann le linn na blianta fada a chaith sé ag ceannacht fheamainne do Arramara Teo. Is iomaí duine ar chuir sé punt ina bpóca. ln áiteacha eile sa tír agus taobh…
Pléaráca Chonamara 1991-2011
Meán Fómhair 1991 reáchtáileadh Pléaráca Chonamara don chéad uair. Bhí Donncha Ó hÉallaithe ar an gcéad choiste eagraithe agus ina eagarthóir ar an iris Pléaráca '91. San alt seo caitheann sé súil siar ar an gcéad fhéile a…
Íomhá file agus blaiseadh dá shaothar
‘Easpa focal bua an fhile ag inseacht scéal fada’. Rugadh mé i Loch Con Aortha i 1944. Ba mé an duine ba shine de dheichniúr clainne. B' é mo chuid oideachais ná an bun scoil, agus cúpla mí ag Gairm Scoil na bPiarsach i Ros Muc. Bhain mé…
Bainis Liam agus Cháit
Is fada ó Mhainistir Westminster agus na Windsors a tógadh mise, ach is ann a bhí mé ar an 29 Aibreán ag tuairisciú ar bhainis An Phrionsa William agus Kate Middleton, nó Liam agus Cáit mar a bheadh orthu dá mbeidís ag pósadh sa taobh seo…
Gwyneth Uí Ghaora: Ealaíontóir as an Bhreatain Bhig ó Dhúchas
Ealaíontóir as an Bhreatain Bhig ó dhúchas. Dá n-abródh tú liom scór bliain ó shin go mbeinn fós i mo chónaí i gConamara, ní chreidfinn tú! Ach, naoi mbliana déag tar éis dom an Bhreatain Bheag a fhágáil, le líne amach as amhrán…
Medjugorje
Eagraíonn Mary turais go Medjugorje gach bliain. Freisin, déanann sí obair charthanach agus tugann sí cúnamh do theaghlaigh atá ar an ngannchuid. Baile beag é Medugorje atá suite i Bosnia-Herzegovina. Tá sé cúpla uair ar bhus ó aerfort…
Úna Ní Fhlatharta
Agallamh le Úna Ní Fhlatharta, mac léinn agus aisteoir ó An Cheathrú Rua. Tá ceithre mí caite ag Úna san Airgintín i mbliana mar chuid don Chéim i dTeangacha Fheidhmeach atá sí ag déanamh i gColáiste Luimnigh. Bhí páirt lárnach aici…
Seán Mac an Iomaire
Rugadh é ar Oileán Fhiadhinse ar an gcéad lá de Bhealtaine sa mbliain 1880, duine de chúigear mac agus cúigear iníon a saolaíodh do Mháirtín Choilm Mac an Iomaire as an oileán agus do Mháire Ní Bhriain as Muighinis.
Dea-scéal
Sé'n scéal is deireanaí faoi bhóthar Chonamara go bhfuil sé socraithe gur ar philéir a bheidh an bóthar seo tógtha anois, mar chuirfeadh sé seo deireadh leis an imní a bhí ar shaineolaithe na mbuataisí glasa faoi an dúlra. Beidh an…
Dán le Máirín Uí Chonghaile
Tá mise i mo chónaí ar an gCloch Mhór i gceantar Bhaile na hAbhann. Faoi láthair, tá mé ag déanamh cúrsa BA in Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. Bhí suim i gcónaí agam san scríbhneoireacht ach bhí drogall orm bualadh faoi agus nuair a…
Ionad Pobail Chill Chiaráin
Ar an 23ú lá de Lúnasa 1987 a osclaíodh an tIonad. Is iomaí duine atá imithe tríd an áit le ceithre bliana fichead. Is iomaí ócáid a bhí ar siúl ann.
Ó Chonamara go Nis
Ar an 25 Iúil 2011, ag a 3 a chlog ar maidin d'fhág mionbhus Conamara ag cur tús leis an turas fada chuig Oileán Leodhais. Togra a bhí eagraithe ag Pléaráca le tacaíocht ó ‘Cholmcille, Éirinn is Alba’, chun an nasc a bunaíodh sa…
Caster na Daoine ar a chéile, ach ní chastar na cnoic
Clann Thomáis Shadhbh Ó hAllúráin as an Rosdubh, Ros Muc agus Neainí Tom Hynes as Snábó ag caint le Meta Uí Mháille.
Eagarfhocal 2012
Tá bliain eile imithe agus tá sé in am arís d'Fhéile Phléaráca. Bhí an Fhéile 21 bliain ar an bhfód anuraidh agus athraíodh na dátaí go dtí mí Mheán Fómhair, mar a bhíodh sé sna blianta siar. Tá dhá chúis leis seo. An chéad…
Tí Darby: Agallamh le Diarmuid Mac an Adhastair
Tá aithne ag an saol mór mar aisteoir agus mar ealaíontóir air. Fear a chaith tamall ag plé leis an bhfarraige, ag obair i Londain agus ag rith teach ósta agus halla a thóg a mhuintir. Beidh cuimhne go deo ag an dream a bhíodh ag dul Tigh…
Tuairisc Iascaireachta Bhéal an Daingin
ln 1833 tosaíodh ar obair le haghaidh na clocha a bhí sa mbealach ar na báid ag dul síos thríd an Daingean a bhlastáil. Socraíodh go mbeadh sé níos éasca ag na bádóirí dhul ag plé le iascach nó trádáil móin go hÁrainn agus Contae…
"Bhí an dá bhealach ann, an Daingean 's an Ceann"
B'é Joe Sheáin Antaine, an fear deiridh a d'oscail Droichead an Daingin. Seo agallamh a rinne Meta Uí Mháille lena mhac Michael Ó Flatharta.
Cuimhní Cinn ar an bPléaráca
‘Aisteach go leor, cé gur le drámaíocht is mó atá ceangal agamsa leis an bPléaráca thar na mblianta, bhí ról eile agam nuair a chur mé aithne ar an bhFéile i dtosach.’
Cúrsaí Drámaíochta
Bhí suim mhór agamsa i gcónaí i ndrámaíocht agus is iomaí dráma atá feicthe agam go dtí seo agus é sin ráite, níor cheap mé riamh go bhfaighidh mé deis páirt a ghlacadh in aon cheann acu. Is sa chéad bhliain a bhí mé in Ollscoil na…
Scéal ón Oirthear
Nuair a d'fhág muid Ros Muc an 7 Feabhra ní raibh ar m'intinnse ach an áit a raibh mé a fhágáil i mo dhiaidh agus dá bharr sin níor chuir mé mórán suime san áit a raibh mé ag dul.
"Ré Nua na Taibhdheirce"
Tá Bainisteoir/Stiúrthóir Ealaíne nua ceaptha ag Taibhdhearc na Gaillimhe. Athosclófar doirse na hamharclainne (atá dúnta le cúpla bliain anuas de bharr dóiteáin) go luath agus tá ríméad ar an mBord Stiúrthóirí go bhfuil bainisteoir…
An Clár Litríochta & Drámaíochta don Óige
Cuireadh tús le Clár Litríochta agus Drámaíochta Phléaráca 2011/12 sna scoileanna i Meán Fómhair seo caite. Cuireann an Clár ceardlanna litríochta agus drámaíochta ar fáil i mBunscoileanna agus in Iarbhunscoileanna Chonamara. Sí aidhm…
Ó Bhéal an Daingin go Dhahran
Is maith is cuimhin liom an chéad smaoineamh a rith tríd m'intinn agus muid ag tuirlingt ar aerfort Dhahran, san Arab Shádach, an 17 Deireadh Fómhair, 1997. Rinne mé iontas go raibh leictreachas ann - ach meas tú cár cheap mé a bhí mé ag…
Eagarfhocal 2013
Tá sé ina phléaráca arís agus sinn ag déanamh ár mbealach chuig Inis Oírr d'Fhéile Phléaráca Chonamara 2013. Is í seo an 23ú féile atá reáchtáilte ag Pléaráca ach is é an chéad uair againn ag tabhairt na féile go lnis Oírr.
Seal Faoi Dhraíocht ln lnis Oírr i 1973
Tá rud eicínt speisialta ag baint le hoileáin nach dtuigfidh tú go gcaithfidh tú tamall ar cheann. Is obair a chas mise go hÁrainn an chéad uair, agus is minic ó shin atá sé ráite agam go raibh an t-ádh orm mar gur tréimhse de mo shaol…
Gaol Ar Oileán
Ní dhéanfaidh mise dearmad go deo ar na dinnéir a bhíodh againn oícheanta Nollag agus mé i mo ghasúr - breams Árann agus béile breá fataí. Bhíodh muid ag faire ar fhear an phosta roimh aimsir na Nollag i gcónaí, mar bliain i ndiaidh…
Mise agus lnis Oírr
Tá naoi mbliana caite ag Máire Uí Mhaoláin ar Inis Oírr. Déanann sí cur síos anseo ar an gcion mhór atá aici ar an oileán.
Comhar Caomhán, lnis Oírr
Tá Comhar Caomhán Teo ag feidhmiú ar Inis Oírr, an t-oileán is oirthearaigh de thrí Oileán Árann i gCuan na Gaillimhe ó 1971. Tá ról lárnach ag an gComharchumann i bhforbairt eacnamaíochta, sóisialta agus cultúrtha an oileáin ó shin…
Cleas Teoranta
Nuair a thosaigh Cleas i 2002 ní hé an leagan amach atá uirthi anois a bhí uirthi mar ba le gnónna beaga a bhunú faoin gClár Eacnamaíocht Sóisialta a bhí ag FÁS ag an am a bunaíodh í. D'imigh sin is tháinig seo agus faoi láthair, faoi…
Clár Litríochta & Drámaíochta 2012/13
Cuireadh tús le himeachtaí an chláir litríochta Mí Mheán Fómhair seo caite. Seo clár a mbíonn ceardlanna litríochta agus drámaíochta ar siúl i rith am scoile agus taobh amuigh d' am scoile. Cuireann an clár réimse leathan imeachtaí ar…
Christchurch
Tharla dhá chrith talún i Christchurch na Nua Shéalainne i 2010 agus 2011. Bhí Meta Uí Mháille ar cuairt ar an gcathair mí Eanáir seo caite agus tá cur síos anseo aici ar an scrios a déanadh san áit.
Eagarfhocal 2014
Seo é an 24ú eagrán d'iris Pléaráca, agus mar sin an 24ú bliain ag Féile Phléaráca Chonamara. Nuair a cuireadh tús leis an bhFéile in 1991, tharla sé de bharr tuarascáil a réitigh Breandán Ó hEithir do Bhord na Gaeilge a dúirt go…
An tAtlantean - Bob Quinn
Tá taispeántas nua grianghraf le Bob Quinn Muintir an Bhaile á sheoladh mar chuid d'Fhéile Pléaráca Chonamara 2014. Chuaigh Peigí Ní Chonghaile chun cainte leis.
Tarrtháil Farraige i 1930
Bhíodh trádáil mhór idir Conamara agus Árainn, chomh maith le Cinn Mhara agus Co. an Chláir riamh sa saol. Bhíodh báid as Ros an Mhíl ag tarraingt sna háiteacha sin freisin ar ndóigh. Is iomaí cineál aimsire a chonaic na bádóirí agus…
Máire Bean Uí Chonaola
Máire Bean Uí Chonaola, thugtaí Mary Ivy uirthi. Ach i Ros Muc Mary Kelly a thug mórán chuile dhuine uirthi, a h-ainm roimh pósadh. Bhí aithne aici ar an saol mór agus ag an saol mór uirthi. Ba chuma cén áit a mbeadh sí chas daoine uirthi…
Filíocht Paddy Mheime Ó Súilleabháin
Bhí baile Wittenoom suite in iargúltacht iarthuairsceart na hAstráile. Baile álainn a bhí ann. Bhí 20,000 duine ag cónaí is ag obair ann nuair a bhí an mianach aispeiste ansin faoi lán tseoil siar sna caogaidí is tús sheascaidí an chéid…
Ros an Mhíl
Is baile fearainn beag atá i Ros an Mhíl atá suite timpeall trí mhíle fichead siar ó chathair na Gaillimhe ar bhóthar an Rí. Tá sé suite i gceartlár na Gaeltachta agus is í an Ghaeilge teanga an phobail. Leithinis nó gob is ciall le…
"Is Muide an Chéad Ghlúin Eile!"
Más ag tógáil do chlann le Gaeilge atá tú, tuigfidh tú na dúshláin a bhaineann leis. Is mionlach muid, fiú sa nGaeltacht. Fiú mura tuismitheoir tú nó má tá do chlann tógtha agat, tuigfidh tú go bhfuil géarchéim teanga sa nGaeltacht…
Tigh Pheadair Mhóir ar an mBánrainn
‘Ach cá bhfuil Tigh Pheadair Mhóir mar sin?’ - ceist a chuirtear go minic orm nuair a luaitear na hoícheantaí áirneáin a bhíonn ar siúl i gcaitheamh na bliana sa teach ósta ceann tuí sin ar an mBánrainn. ‘Siar díreach ó…
Agallamh le Bob Quinn
Scannánadóir a bhfuil cónaí air i gConamara ó 1970. Chaith sé a phost buan le RTÉ in aer i 1969, tá sé anois ceapaithe ar Údarás RTÉ. San agallamh seo le Bríd Ní Chartúir nochtann Bob Quinn a chuid smaointe ar RTÉ, ar Chonamara agus…
Brionglóid Curtha i gCrích
Sliochtanna as iris Ros a Mhíl Cois Cuain 1975 & 1976 agus leabhrán as Oscailt Oifigiúil Áras Pobail Chois Cuain 1992.
Lúb an Mhartello
Níos luaithe i mbliana d'fhoilsigh Cósta Chonamara sraith leabhráin a thugann cuntas ar shiúlóidí éagsúla sa gceantar. Sa sliocht seo thíos déantar cur síos ar ghnéithe áithride de stair Ros a’ Mhíl a bhfuil iarsmaí de le feiceáil…
Ceangal: Nis agus Conamara
Chuireamar fáilte roimh mhuintir Nis, nó Leodhais, ar ais go Conamara an Deireadh Fómhair seo caite. Téann an nasc seo idir Pléaráca agus muintir Leodhais siar go dtí 1999, nuair a tháinig grúpa go Conamara don chéad uair, mar chuid…